گیاهان دارویی، نقش کلیدی در تأمین غذا و دارو جهت درمان اختلال‌های مختلف انسان در مناطق مختلف جهان داشته‌اند. گیاهان، مهم‌ترین بخش تشکیل‌دهنده تمام درمان‌های جایگزین اعم از طب سنتی ایران، طب سنتی چین، همسان‌درمانی، طبیعت‌درمانی، پزشکی بومی آمریکا، آیورودا و داروهای شرقی هستند. گیاهان دارویی به‌عنوان یکی از منابع طبیعی برگرفته از طب سنتی در مقایسه با داروهای شیمیایی ایمن‌تر و اقتصادی‌تر هستند. البته علیرغم اثرات مثبت، بعضی از گیاهان دارویی اثرات سمی نیز از خود نشان داده‌اند، بنابراین هنگام استفاده از آن‌ها، باید اقدامات احتیاطی نیز انجام شود.

به اعتقاد متخصصان، جهت آماده‌سازی فرمول‌های طبیعی با استاندارد ایمنی مشابه داروهای معمول، باید معیارهای علمی و شاخص‌های تولید دارویی به کار گرفته شوند. اهمیت اقتصادی و دارویی گیاهان و دانش مربوط به آن‌ها نسل به نسل به‌واسطه انسان‌هایی که از اعتبار آن احتمالاً آگاه نبوده‌اند منتقل شده است. اما امروزه داروهای گیاهی شناسنامه و اطلاعات کاملی ازلحاظ گیاه‌شناسی، شیمی، فارماکولوژی، سم‌شناسی و کنترل کیفی دارند. از بین حدود ۳۷۰ هزار گونه گیاهی شناخته‌شده، تنها ۲۸ هزار مورد، خواص دارویی از خود نشان داده‌اند. لذا شناسایی دقیق این موارد از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این رابطه، محققانی از دانشگاه شهید چمران اهواز و دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن، درخت موسوم به «کنوکارپوس» به‌عنوان گنجینه‌ای دارویی از جنوب ایران معرفی‌شده و ویژگی‌های فیتوشیمیایی و دارویی آن مرور شده است.

آن‌ها برای انجام این تحقیق مروری، مقالات مرتبط با این موضوع را در پایگاه‌های علمی پژوهشی داخلی و خارجی جستجو کرده و پس از طبقه‌بندی آن‌ها، اطلاعات مورد نیاز را از آن‌ها استخراج کردند.

بر اساس یافته‌های این مرور پژوهشی، در زمان گذشته از قسمت‌های مختلف این درخت برای درمان بیماری‌های مختلفی چون دیابت، ورم ملتحمه، سوزاک و بیماری‌های عفونی استفاده می‌کرده‌اند.

به گفته مهرانگیز چهرازی، دانشیار و محقق گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز و همکارانش، «پژوهش‌های اخیر ویژگی‌های ضددیابتی، ضدسرطانی، ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی بخش‌های مختلف کنوکارپوس شامل برگ، پوسته، شاخه و میوه را در مدل‌های آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده‌اند».

آن‌ها ادامه می‌دهند: «علاوه بر این موارد، کنوکارپوس یک پالایشگر طبیعی است، به‌طوری‌که می‌توان از آن برای حذف آلاینده‌های فلزات سنگین و سموم از آب، خاک و هوا استفاده کرد. به‌عنوان پایشگر زیستی می‌توان میزان آلاینده‌ها را در بخش‌های مختلف درخت کنوکارپوس به‌صورت کمی و کیفی بررسی کرد».

این محققان با توجه به بروز شایعاتی در کشور مبنی بر حساسیت‌زا بودن دانه گرده این گیاه که سروصدای زیادی را به دنبال بروز مسمومیت‌های تنفسی پاییزی در اهواز و سایر شهرهای خوزستان در منطقه به پا کرده بود، معتقدند تاکنون هیچ پژوهش علمی نتوانسته است آلرژن بودن گرده این درخت و یا ایجاد حساسیت توسط کنوکارپوس را نشان دهد.

چهرازی و همکارانش می‌گویند: «در شرایط آب و هوایی خشک و نیمه‌خشک ایران و به دنبال کمبود منابع آب زیرزمینی به دلیل بهره‌برداری بیش‌ازحد، کوچک شدن تعداد بی‌شماری از دریاچه‌ها و رودخانه‌ها، فرونشست زمین و همچنین وقوع سیلاب، حفظ و پرورش درختانی همچون کنوکارپوس که ارزش دارویی قابل توجهی نیز دارند حیاتی است».

بر همین اساس، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که با جنگل‌کاری می‌توان از تغییرات اقلیمی خطرناک جلوگیری کرد و ازآنجاکه درخت کنوکارپوس درختی بسیار با دوام است و شرایط نامناسب اقلیم جنوب ایران را به‌راحتی تحمل کند، لازم است علاوه بر توسعه پژوهش‌های کاربردی در استخراج داروهای مؤثر از این گیاه، آن را برای توسعه پایدار استان‌های جنوبی با درایت بیشتری مورد استفاده قرار داد.

این مطالب را دوماهنامه پژوهشی «طب جنوب» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی بوشهر منتشر کرده است.

منبع: ایسنا