زهرا عفراوی اظهار کرد: بیماری فشار خون بالا بی سر و صدا پیشرفت می‌کند و عوارض خود را بر جای می‌گذارد. مشکلاتی که به دنبال این بیماری رخ می‌دهد، متنوع است و مهم‌ترین آن‌ها سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، آنوریسم (اتساع عروقی) و تخریب شبکیه چشم است.

وی افزود: از سوی دیگر اگر فشار خون بالا به موقع تشخیص داده شود و درمان شود، کاملا قابل کنترل و مدیریت خواهد بود.

فشارخون طبیعی چیست؟

عفراوی گفت: برای اینکه خون در سرخرگ‌ها جریان پیدا کند و مواد غذایی را به اعضای مختلف بدن برساند، نیاز به نیرویی دارد که خون را به گردش درآورد. این نیرو، فشار خون نامیده می‌شود و انقباض و انبساط عضلات قلب و سرخرگ‌ها این نیرو را ایجاد می‌کند. فشار خون یعنی فشاری که از طرف خون به دیواره داخلی رگ‌های بدن وارد می‌شود. اگر دیواره سرخرگ‌ها به دلیل رسوب چربی توانایی انقباض و انبساط خود را از دست بدهند، فشار خون افزایش می‌یابد.

وی بیان کرد: همه انسان‌ها باید فشارخون عادی داشته باشند تا خون بتواند در رگ‌ها گردش عادی خود را انجام دهد. وقتی می‌گوییم کسی فشار خون بالا دارد یا به بیماری فشار خون بالا مبتلا است، منظور این است که شخص دچار افزایش فشار خون سرخرگی شده است. در این وضعیت، قلب نیز باید با شدت و قدرت بیشتری فعالیت کند.

کارشناس بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان با بیان اینکه علت قطعی افزایش فشارخون در ۹۰ تا ۹۵ درصد موارد مشخص نیست، گفت: در مواردی که نمی‌توان دلیل اصلی بیماری را پیدا کرد، به آن فشار خون بالای اولیه گفته می‌شود. احتمال ایجاد فشار خون بالای اولیه در سنین بالا بیشتر است.

وی ادامه داد: علت ۵ تا ۱۰ درصد فشار خون‌ها معلوم است؛ در این موارد معمولا مشکل از یک بیماری زمینه‌ای مانند بیماری‌های کلیوی، تومورهای غده فوق کلیوی و بیماری‌های مادرزادی قلب شروع می‌شود. نام این نوع فشار خون، فشار خون بالای ثانویه است؛ این بیماری به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و شدتش هم معمولا بیشتر از نوع اولیه است.

چگونه متوجه بالا رفتن فشار خون خود شویم؟

عفراوی گفت: متاسفانه این بیماری، برای مدت‌های طولانی ممکن است هیچ علامت خاصی نداشته باشد و به همین دلیل فشار خون بالا را به یک قاتل آرام و بی سر و صدا تبدیل می‌کند. تنها تعداد اندکی از مبتلایان ممکن است در همان مراحل اولیه بیماری دچار سردردهای گنگ، سرگیجه یا خون دماغ شوند اما در بیشتر موارد، این علائم وقتی ایجاد می‌شوند که فشار خون افزایش زیادی پیدا کرده و برخی عوارض را هم ایجاد کرده است.

وی عنوان کرد: برای اندازه گیری فشارخون باید آن را چند بار و در چند روز اندازه گرفت؛ اگر فشار خون یک فرد به طور دائمی بالاتر از حد طبیعی باشد، اصطلاحا گفته می شود این فرد به فشار خون بالا یا پرفشاری خون مبتلا شده است.

علائم فشارخون بالا

کارشناس بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: تاری دید، سردرد ناحیه پشت سر، سرگیجه، خون دماغ، تنگی نفس شبانه یا هنگام فعالیت، تپش قلب، درد قفسه سینه، نامنظمی ضربان قلب و خستگی زودرس برخی از علامت‌های فشارخون هستند.

وی افزود: عوامل زمینه‌سازی وجود دارند که می‌توانند به افزایش احتمال بروز فشارخون بالا در افراد منجر شود. با افزایش سن، خطر بروز فشار خون بالا بیشتر می‌شود. افزایش فشار خون در اوایل میانسالی و تا ۵۵ سالگی در مردان بیشتر است اما زنان بعد از یائسگی بیشتر در معرض این بیماری هستند.

عفراوی بیان کرد: این بیماری در سیاه‌پوست‌ها شایع‌تر است و معمولا در سن پایین‌تری هم بروز می‌کند و عوارض آن هم بیشتر و شدیدتر است. افرادی که در خانواده سابقه این بیماری را دارند، احتمال ابتلای بیشتری به فشار خون بالا دارند. همچنین هر چه وزن بیشتر باشد، قلب باید برای تغذیه بافت‌های بدن خون بیشتری به رگ‌ها بفرستد.

عواملی که فشار خون را بالا می‌برند

وی عنوان کرد: افزایش حجم خون در گردش موجب افزایـش احتمال فشار خون بالا می‌شود؛ به خصوص در چاقی‌های شکمی، انسولین مقاوم به درمان سبب افزایش فشار خون می‌شود. هر چه فرد کم تحرک‌تر باشد، تعداد ضربان‌های قلب‌تان بیشتر خواهد بود. افزایش ضربان قلب موجب بیشتر شدن کار قلب می‌شود در نتیجه این مساله، نیروی وارد بر رگ‌ها را افزایش می‌دهد و طبیعتا فشار خون را بالا می‌برد. همچنین کم‌تحرکی موجب افزایش وزن و پیامدهای آن بر فشار خون می‌شود.

کارشناس بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان با اشاره به تاثیر استفاده از دخانیات و الکل در بروز بیماری فشار خون بالا گفت: تنباکو هم اثر کوتاه‌مدت و هم اثر بلندمدت در افزایش فشار خون دارد. در کوتاه مدت تنباکو می‌تواند به طور موقت سبب افزایش فشار خون شود. در بلندمدت، مواد شیمیایی داخل تنباکو به دیواره شریان‌ها آسیب می‌زند و آن‌ها را تنگ می‌کند. هر چه قطر رگ کمتر شود، فشار خون بیشتر می‌شود. الکل نیز می‌تواند به قلب آسیب برساند و موجب افزایش فشارخون شود.

وی در خصوص تاثیر مصرف بیش از اندازه سدیم در بروز این بیماری بیان کرد: وقتی از سدیم حرف می‌زنیم، در واقع از نمک صحبت می‌کنیم که باعث می‌شود کلیه‌ها آب کمتری دفع کنند و به این ترتیب مایع زیادی در بدن جمع شود. در افراد حساس به نمک، نگه داشتن آب بیشتر در بدن موجب افزایش حجم خون و در نتیجه، افزایش فشار خون خواهد شد.

عفراوی ادامه داد: در بدن تعادلی بین سدیم و پتاسیم برقرار است. اگر یکی بالا برود، دیگری پایین می‌آید بنابراین اگر پتاسیم کم مصرف شود، سدیم خون زیاد می‌شود و افزایش سدیم یعنی اینکه فرد در خطر فشار خون است. همچنین مصرف پتاسیم موجب کاهش انقباض عضلات عروق می‌شود.

وی عنوان کرد: استرس هم موجب افزایش موقت اما شدید فشارخون می‌شود. بعضی سعی می‌کنند با سیگار کشیدن، نوشیدن الکل یا غذا خوردن بیشتر، استرس خود را کم کنند اما این در بلندمدت می‌تواند سبب افزایش فشار خون شود.

کارشناس بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: کلسترول بـالا، بیماری دیابت، بعضی بیماری‌های کلیوی، حاملگی و وقفه تنفسی حین خواب دیگر عوامل موثر در بالا رفتن فشار خون هستند. بارداری هم از عواملی است که می‌تواند در برخی زنان باردار افزایش فشار خون را به همراه داشته باشد.

فشارخون طبیعی چند است؟

وی افزود: فشارخون معمولا با دو عدد گفته می‌شود؛ عدد اول یا بالاتر، فشار سیستولیک است که فشار وارد بر سرخرگ‌ها را در حالت انقباض قلب نشان می‌دهد و عدد دوم یا پایین‌تر، فشار دیاستولیک است که همین فشار را در فاصله بین دو انقباض قلب نشان می‌دهد. پزشک‌ها فشار خون را با واحد میلیمتر جیوه بیان می‌کنند اما استفاده از واحد سانتیمتر جیوه بین مردم رایج‌تر است. وقتی می‌گوییم فشار خون فردی ۱۲ روی ۸ است، در واقع فشار سیستولیک او ۱۲۰ میلیمتر جیوه و فشار دیاستولیک او ۸۰ میلیمتر جیوه است. این میزان، همان میزانی است که بیشتر پزشکان به عنوان مرز فشار خون طبیعی از آن یاد می‌کنند.

عفراوی گفت: البته باید تاکید کرد که تنها با یک بار اندازه‌گیری فشار خون نمی‌شود به کسی برچسب این بیماری را زد. فشار خون را باید در چند نوبت و در موقعیت‌ها و زمان‌های مختلف اندازه گرفت.

عوارض فشار خون بالا

وی بیان کرد: اگر فشار وارد بر دیواره داخلی سرخرگ‌ها زیاد شود، شریان‌ها دچار آسیب می‌شوند و به دنبال آن، عضو آسیب می‌بیند. فشار خون بالا عوارض زیاد و متفاوتی ایجاد می‌کند و بر اساس اینکه عروق کدام عضو از اعضای بدن، از فشار خون بالا بیشتر آسیب ببیند، عوارض همان عضو در بیمار بیشتر دیده می‌شود.

کارشناس بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: افزایش ناگهانی و شدید فشار خون، سبب آسیب مغزی و بروز احساس گیجی و کاهش سطح هوشیاری، سردرد و تشنج می‌شود. تصلب شرایین در رگ‌های مغز بر اثر افزایش فشار خون نیز می‌تواند موجب بروز سکته مغزی شود. فشارخون بالا می‌تواند سوخت و ساز بدن را دچار مشکل کند و بر فرآیندهای تفکر، حافظه و یادگیری هم تاثیر بگذارد. اختلال شناختی و زوال عقل نیز بین بیماران مبتلا به فشار خون بیشتر از دیگر افراد است.

وی افزود: فشارخون بالا معمولا علامت ندارد اما گاهی علائمی مانند تاری دید که بیشتر به علت بروز عوارض ناشی از فشار خون بالا است، بروز خواهد کرد. عوارض چشمی این بیماری ناشی از ضخامت، باریکی و تغییرات در عروق ته چشم است که موجب کاهش دید یا فقدان بینایی می‌شود.

عفراوی گفت: سکته قلبی و نارسایی قلبی از عوارض مهم این بیماری هستند. افزایش فشار وارد بر دیواره سرخرگ‌ها موجب سفت و سخت شدن دیواره آن‌ها می‌شود و این، همان چیزی است که در زبان عامیانه به آن تصلب شرایین می‌گویند. تصلب شرایین به مرور زمینه‌ساز حمله قلبی و دیگر مشکلات عروقی خواهد بود. همچنین ممکن است با افزایش فشار خون، دیواره رگ ضعیف شود و در همان قسمت برآمده شود؛ به این حالت، آنوریسم می‌گویند.

وی افزود: نارسایی قلبی نیز یکی دیگر از عوارض بلندمدت افزایش فشارخون است. وقتی عضله قلب مجبور باشد عمل تلمبه کردن خون را در برابر سرخرگ‌هایی با دیواره ضخیم‌تر و فشار بالاتری انجام بدهد، به تدریج ضخیم می‌شود و در درازمدت توانایی تلمبه کردن خون را از دست می‌دهد و دچار نارسایی می‌شود. افزایش فشار وارد بر دیواره سرخرگ‌ها سبب سفتی و سختی سرخرگ‌ها می‌شود و آسیب قلبی ناشی از افزایش فشار خون مداوم، سبب بروز سکته قلبی می‌شود.

کارشناس بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: در افراد مبتلا به فشار خون بالا احتمال بروز دیابت بیشتر است. افزایش تدریجی و مداوم فشار خون، سبب ضعیف و باریک شدن عروق کلیوی می‌شود و می‌تواند منجر به آسیب کلیوی و نارسایی مزمن کلیوی شود. باید توجه شود بعد از ۵۰ سالگی، موارد افزایش فشار سیستولیک بیشتر دیده می‌شود زیرا در این سنین رایج‌ترین نوع بیماری فشار خون، همان نوعی است که در آن، فشار خون سیستولیک افزایش پیدا می‌کند اما فشار دیاستولیک طبیعی باقی می‌ماند.

فشار خون بالا درمان نمی‌شود، تنها کنترل می‌شود

وی تصریح کرد: تقریبا یک نفر از هر سه نفر ۳۵ تا ۶۴ ساله و یک نفر از هر دو نفر در سن بالای ۶۵ سالگی به فشار خون دچار می‌شوند. فشار خون بالا از بیماری‌هایی نیست که بتوان آن را درمان قطعی کرد و پس از پایان درمان، زندگی را مانند گذشته ادامه داد. این بیماری تا آخر عمر نیاز به مراقبت و توجه دارد.

کارشناس بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: مصرف دارو تنها بخشی از درمان بیماری فشار خون است. در کنار درمان دارویی، افراد مبتلا به بیماری فشار خون بالا باید روش زندگی خود را تغییر بدهند.

وی ادامه داد: برای کنترل فشار خون باید به توصیه‌هایی توجه کرد. باید به یک برنامه غذایی هدف‌دار و مخصوص بیماران فشار خونی روی آورد. کاهش مصرف چربی، مصرف روغن مایع به جای روغن جامد، افزایش مصرف انواع سبزی‌ها و میوه‌ها، حبوبات و مواد غذایی سبوس‌دار و لبنیات کم‌چرب، کاهش مصرف نمک و غذاهای شور و افزایش مصرف پتاسیم، پخت غذا به روش‌های صحیح مانند بخارپز یا آب‌پز و پرهیز از سرخ کردن غذاها نمونه‌هایی از اصول تغذیه سالم است.

عفراوی گفت: در صورت وجود اضافه وزن، باید کاهش وزن و رسیدن به وزن طبیعی مورد توجه قرار بگیرد. کاهش وزن حتی به اندازه دو کیلوگرم، اثر فوق‌العاده‌ای بر کاهش فشار خون خواهد داشت. برخی بررسی‌ها نشان داده است که کاهش یک کیلوگرم وزن اضافه، فشار خون را یک میلیمتر جیوه کاهش می‌دهد.

وی افزود: انجام ورزش روزانه و منظم برای مبارزه با کم‌تحرکی برای رسیدن به وزن مناسب کمک‌کننده است. انجام حداقل نیم ساعت فعالیت بدنی با شدت متوسط در حداقل پنج روز در هفته را می‌توان به عنوان یک الگوی مناسب در نظر گرفت. افراط در مصرف نمک یکی از مهم‌ترین عوامل خطرساز در ابتلا به فشار خون بالا است، بنابراین باید مصرف نمک کاهش یابد.

کارشناس بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: مصرف تنباکو سبب می‌شود که سرعت ساخته شدن پلاک در دیواره سرخرگ‌ها افزایش پیدا کند و بیمار فشارخونی با عوارض قلبی عروقی بیماری روبه‌رو شود. اگر کنار گذاشتن دخانیات برای فرد دشوار است، باید از پزشک برای حل این مشکل کمک گرفت.

وی بیان کرد: حتی در افرادی که فشار خون بالا ندارند، خوردن الکل می‌تواند سبب افزایش فشارخون شود، بنابراین لازم است همه افراد از نوشیدن الکل پرهیز کنند.

عفراوی با تاکید بر لزوم کاهش استرس بیان کرد: برای کاهش استرس باید از روش‌های مختلفی استفاده کرد. کار نکردن بیشتر از اندازه عادی، داشتن خواب کافی، تنفس آرام و عمیق، پرهیز از اضطراب، کنار گذاشتن افکار منفی و مزاحم، گسترش روابط دوستانه با دیگران و صبوری و خوش‌بین بودن، تاثیر چشمگیری بر کنترل فشارخون دارد. اگر با این کارها نتوانید استرس را کاهش بدهید باید از یک روانشناس یا روانپزشک کمک بگیرید.

اندازه‌گیری فشار خون

وی افزود: اندازه‌گیری فشار خون باید طبق یک روال ثابت انجام شود. اندازه‌گیری فشار خون در خانه، این حسن را دارد که فشار اندازه‌گیری شده به اندازه واقعی بسیار نزدیک است و تحت استرس و خستگی افزایش نیافته است. بهتر است دستگاه‌های اندازه‌گیری فشار خونی که به دور مچ یا انگشت بسته می‌شوند، استفاده نشود. همچنین در زمان ملاقات با کارکنان بهداشتی و یا پزشک، از آن‌ها درخواست کنید فشار خون شما را اندازه‌گیری کنند.

کارشناس بیماری‌های غیر واگیر مرکز بهداشت خوزستان گفت: در اندازه‌گیری فشار خون باید به یاد داشته باشید که از نیم ساعت قبل، از مصرف غذا و نوشیدنی به ویژه قهوه و چای خودداری کنید و فعالیت بدنی نداشته باشید. خالی بودن مثانه، مصرف نکردن سیگار و قرار نداشتن تحت فشارهای عصبی کمک می‌کند که اندازه‌گیری فشار خون دقیق تر انجام شود. اندازه‌گیری مرتب و درست فشار خون به بیمار و پزشک کمک می‌کند تا به میزان اثربخشی دارو و عوارض احتمالی بیماری آگاهی پیدا کنند.

وی بیان کرد: دارو باید طبق دستور و در ساعت‌های تعیین‌شده مصرف شود. اگر عوارض دارو آزاردهنده است یا دارو گران است، پیش از هر تصمیمی و انجام هر کاری باید با پزشک مشورت کرد زیرا هر گونه اقدام خودسرانه برای تغییر دارو یا روش استفاده آن می‌تواند خطرهای زیادی به دنبال داشته باشد.

عفراوی گفت: در درمان بیماری فشار خون، دو نفر مهم‌ترین نقش را دارند، اولی بیمار و دوم پزشک بیمار بنابراین وقتی درمان فشار خون به درستی انجام خواهد شد که این دو نفر نهایت همکاری را برای درمان داشته باشند.

منبع؛ ایسنا