زندگی هر انسانی توأم با دانایی و توانایی است. علم و آگاهی با توانایی هر انسانی عجین شده و سبب می‌شود بشر بر محیط پیرامون خود اثر بگذارد! حال انسان با فراگیری دانش و سپس عملی کردن آن بر اساس توانایی خود می‌تواند خدمات شایانی را به هم نوعان خود داشته باشد.

در دین مبین اسلام نیز نه‌تنها به جنبه‌های معنوی فردی و اجتماعی اشاره شده، بلکه شریعت نبوی برای تمام مناسبات، ارتباطات و تعاملاتی که انسان با خود، جامعه، نظامات سیاسی و فرهنگی دارد تعیین و تبیین می‌کند.

از این رهگذر یکی از مباحثی که اسلام به آن تأکید دارد رابطه ارتباط انسان با طبیعت و محیط زیست است و در روایات شریفه به‌خوبی در این رابطه سخن به میان آورده‌اند و با اندک تأملی در متون روایی مشاهده می‌کنیم تأکید به حفظ و حراست از محیط زیست ره‌آورد شریعت برای پاسبانی از طبیعت است. لذا در آستانه روز درخت‌کاری بر آن شدیم تا اهمیت حفاظت از محیط زیست پیرامون زندگی خود و ضرورت درخت‌کاری در پاک نگه‌داشتن محیط زیست و فضیلت این عمل الهی به نکاتی در این رابطه با بهره‌گیری از روایات اشاره کنیم:

پسندیده است در جامعه اسلامی، مردم به کاشتن درخت، آبیاری و حفظ آن کوتاهی نکنند؛ چراکه پیامبر اسلام(ص) این عمل را در ردیف تعلیم، دانش، ساخت مسجد، به ارث گذاشتن قرآن یا کتابی سودمند و… قرار داده است (۱) که اهتمام آن حضرت را به درختکاری نشان می‌دهد و از این روایت به‌وضوح متوجه می‌شویم اگر مسجد، مدرسه، ارث گذاشتن قرآن کریم و دیگر کتب سودمند سپری در مقابل آلودگی‌های فکری و روحی است، اهتمام به درختکاری نیز باعث می‌شود فضای جسمی انسان و اجتماع از آلودگی‌ها پاک بماند و به ‌سلامت انسان‌ها آسیبی نرسد.

*اهمیت درختکاری

از امام صادق(ع) روایت شده که می‌فرمایند: «درخت‌های ثمر دهنده را قطع نکنید که (اگر چنین کنید) خدا سخت بر شما عذاب فرو می‌ریزد.» (۲)

امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) در رابطه با اهمیت درخت‌کاری فرموده‌اند: «عوامل افزایش عمر رها کردن آزار دیگران، احترام به سال‌خوردگان، صله‌رحم و عدم بریدن درخت سبز است، مگر برای ضرورت». (۳)

امام صادق(ع) از قطع درختان در مناطق بیابانی و قطع درخت خرما و قطع درخت سدر نهی فرموده و بیان داشته‌اند «بریدن درخت خرما روا نیست» (۴) و همچنین حفظ درخت برای مناطق کم‌درخت و بیابانی را سودمند معرفی کرده و اذعان داشته‌اند «قطع درخت (سدر) در مناطق بیابانی روا نیست؛ چراکه درخت، در آن مناطق کم است». (۵)

در روایات آن‌قدر به مسأله درخت‌کاری اهمیت داده شده که معصومین تأکید می‌کنند اگر درختی قطع شد، جایگزینی برای آن قرار داده شود. که در این راستا از امام رضا(ع) نقل شده که قطع درخت (در صورت نیاز) با تبدیل و جایگزینی مانعی ندارد و افزودند: «امام کاظم (ع) درخت سدری را قطع کردند و درخت انگوری را به جای آن کاشتند». (۶)

*آثار با برکت درخت‌کاری:

۱– حلال بودن کسب آن:

امام صادق(ع) در خصوص درآمد حاصل از کشاورزی و درخت‌کاری فرمودند: «کشاورزی و درخت‌کاری کنید، به خدا سوگند کاری حلال‌تر و پاکیزه‌تر از آن نیست». (۷)

۲- صدقه بودن محصول آن:

پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «اگر مسلمانی درختی کاشت و پرنده، انسان یا حیوانی از میوه آن بخورد، برایش صدقه به شمارمی آید». (۸)

۳- پاداش اخروی به‌اندازه محصول:

رسول خدا(ص) در این رابطه فرمودند: «هرکسی درختی بکارد، خداوند به‌اندازه محصول آن برایش پاداش خواهد نوشت». (۹)

۴- ادامه بهره‌مندی از کاشت درخت پس از مرگ:

امام صادق(ع) فرمودند: «از چیزهایی که انسان پس از مرگش از آنها بهره‌مند می‌شود نهالی است که آن را کاشته است». (۱۰)

پس با توجه به روایات بی‌بدیلی که از حضرات معصومین(ع) پیرامون اهمیت درخت‌کاری و ضرورت آن و همچنین ثمرات این عمل الهی به‌وضوح مشاهده می‌کنیم، تأکید به ایجاد فضای سبز به‌طورکلی و درخت‌کاری به‌طور خاص در بهداشت و سلامت روح و روان بالأخص سلامت محیط زیست از ضروریات دین مبین اسلام و جزء لاینفک بین شریعت و طبیعت می‌باشد و ارزش درختکاری و ایجاد مراتع و فضای سبز، به بهره‌برداری شخصی اختصاص نداشته و تمام مخلوقات در کره خاکی از فضایی پاک و به دور از آلودگی که امروزه براثر وجود آلاینده‌های زیست‌محیطی همه از آن رنج می‌برند مؤثراست.

لذا این روز که با عنوان «روز درختکاری» نامیده شده، فرصت خوبی است تا همه با عمل به روایات شریفه و همچنین با تأسی به سیره همه‌ساله رهبر معظم انقلاب اسلامی جهت کاشت نهال در این روز و دیگر ایام سال به فضای پیرامون خود جان دوباره بخشیده و با کاشت یک اصله نهال در سلامت بهداشت محیط زیست پیرامون خود قدم برداریم.

پاورقی؛

(۱) کنزالعمال، ج۱۵، ص۹۵۳

(۲) وسائل الشیعه، ج١٩، ص٣٩

(۳) بحارالأنوار، ج٧٣، ص٣١٩

(۴) کافی، ج۵، ص۲۶۴

(۵) کافی، ج۵، ص۲۵۴

(۶) کافی، ج۵، ص۲۶۰

(۷) کافی، ج۵، ص۲۶۳,۲۶۴

(۸) مستدرک الوسائل، ج۱۳،ص۲۶

(۹) جامع الصغیر، ج۲، ص۵۱۴

(۱۰) امالی شیخ صدوق، ص۱۶۹

حجت الاسلام امین بهرامی