مهرداد نیکو در دومین همایش ملی و نخستین همایش بین‌المللی توسعه اجتماعی که در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، با اشاره به جنبه‌های مختلف توسعه اظهار کرد: به نظر می‌رسد توسعه اجتماعی قدری مهجور مانده است و باید بیشتر به آن پرداخته شود.

وی با بیان اینکه تعاریف متفاوتی از توسعه اجتماعی وجود دارد، افزود: توسعه اجتماعی مفهوم مشتق شده از توسعه است. توسعه جریانی چند بعدی است که مستلزم تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی به منظور تسریع در رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه‌کن کردن فقر مطلق است. بر اساس این تعریف باید ببینیم چگونه باید ساختار اجتماعی برای رشد اقتصادی متحول و فقر ریشه‌کن شود.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان گفت: تعریف دوم توسعه اجتماعی که بیشتر مرتبط با بحث امروز این همایش است، گسترش ظرفیت نظام اجتماعی در برآوردن احتیاجات جامعه و توانمندی جامعه در افزایش ثروت، رفاه و توانایی است.

نیکو با بیان اینکه در ادبیات توسعه‌ای ایران، نظام توسعه اجتماعی چندان جا نیفتاده است، گفت: الگویی که برای تعیین احتیاجات جامعه مطرح است، هرم مازلو است که طبق این هرم به ترتیب باید نیازهای زیستی، امنیت، نیازهای اجتماعی و نیاز به احترام رفع شوند و شکوفایی رقم بخورد.

وی افزود: برای امنیت هم باید پول داشته باشیم بنابراین سطح یک و دوم هرم مازلو که احتیاجات جامعه هستند، به نوعی مترادف توسعه اقتصادی است. نیازهای اجتماعی یعنی کیفیت روابط عناصر یک جامعه با هم و در توسعه اجتماعی به دنبال ارتقای کیفیت این رابطه هستیم.

وی با اشاره به دو نگاه به حوزه شکوفایی افزود: بر اساس یکی از دیدگاه‌ها، شکوفایی از دل متغیرهای اقتصادی حاصل می‌شود. اگر کشوری داشته باشیم که اقتصاد جان‌دار و توانمندی نداشته باشد چگونه می‌توانیم انتظار شکوفایی داشته باشیم؟

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان بیان کرد: تغییراتی در دنیا در حال رخ دادن است و بنا بر آن، ساختار سلسله مراتب رد شده است. در جامعه‌ای که نیازهای زیستی برآورده نشود و درآمدهای افراد جامعه نامتعادل و حاشیه‌نشینی گسترده است، آیا می‌توان صحبت از روابط اجتماعی یا تحکیم آن کرد؟

وی افزود: توسعه اقتصادی پیش نیاز توسعه اجتماعی است و توسعه اجتماعی هم پیش نیاز توسعه اقتصادی است، بنابراین این دو، لازم و ملزوم هستند. اگر در ادبیات توسعه به توسعه اجتماعی نپردازیم، داریم یکی از پایه‌های توسعه را سست می‌کنیم و توسعه اقتصادی پایدار هم شکل نمی‌گیرد.

نیکو بیان کرد: در توسعه اجتماعی به دنبال کاهش هزینه‌های مبادله هستیم و ابزار این کار تقویت رابطه و قانون‌مند و قاعده‌مند کردن رابطه بین عوامل توسعه‌ای یعنی دولت، دانشگاه و صنعت است.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان با اشاره به تعاریف توسعه اجتماعی بیان کرد: هنوز در تعیین مرز توسعه اجتماعی مشکل داریم و نمی‌دانیم توسعه اجتماعی یعنی چه؟

وی افزود: در اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی هم مشکل داریم و آخرین آمار، مربوط به چهار تا پنج سال پیش است.

نیکو عنوان کرد: نمی‌توانیم به دنبال توسعه اجتماعی باشیم اما اقتصاد پایداری نداشته باشیم. در جامعه‌ای که در اقتصاد مشکل دارد نمی‌توانیم دنبال ارتقای توسعه اجتماعی باشیم.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان افزود: بحث دوم در این زمینه توسعه عادلانه ثروت است که در کشور این مساله اشتباه گرفته می‌شود و فکر می‌کنند توزیع عادلانه، توزیع مساوی ثروت است.

وی بیان کرد: در جامعه‌ای که عدالت آموزشی و توازن منطقه‌ای نیست هم نمی‌توانیم دنبال توسعه اجتماعی باشیم و بحث از توسعه اجتماعی معنی ندارد.

نیکو عنوان کرد: جایی که مشارکت اجتماعی نیست، توسعه اجتماعی نیز شکل نمی‌گیرد. جایی که ارتباط مردم با دولت نمود پیدا می‌کند در انتخابات است و به همین دلیل بر انتخابات پرشور تاکید می‌شود و رهبری مساله اصلی نظام را حضور حداکثری در انتخابات می‌داند.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان گفت: نظام سیاسی ما یک نظام مردمی است و عمده مسئولیت‌های اصلی کشور از طریق انتخابات مشخص می‌شود، بنابراین در جامعه‌ای که مشارکت پایین باشد نمی‌توانیم دنبال توسعه اجتماعی باشیم.

وی افزود: هویت ملی نیز پیش نیاز توسعه اجتماعی است؛ با مردمی که نتوانند هویت ملی خود را بشناسند نمی‌توانند از توسعه اجتماعی صحبت کرد.

نیکو بیان کرد: امنیت ملی سه بعد دارد که شامل حفاظت از مرزها، انسجام اجتماعی و پایداری حاکمیت هستند و هر جا شکافی ایجاد شد پیامدهای آن مشخص شده‌اند.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان با اشاره به شکاف‌های جنسیتی، شکاف بین روستا و شهر و شکاف در سکونتگاه‌ها گفت: مثلا اگر خوزستانی‌ها بگویند وقتی می‌رویم تهران وضعیت بهتر است، مهاجرت شکل می‌گیرد و اکنون خوزستان با این پدیده مواجه است و سومین استان مهاجرت‌فرست کشور هستیم. غالبا نیروی انسانی خوب ما هم از خوزستان می‌رود و توسعه اتفاق نمی‌افتد.

وی افزود: در خیلی از جاهای اهواز سکونتگاه‌های غیر رسمی داریم و بر اساس تایید ستاد بازآفرینی، ۱۶ درصد جمعیت خوزستان در سکونتگاه‌های غیر رسمی زندگی می‌کنند.

نیکو عنوان کرد: با ایجاد این شکاف‌ها، مسائلی مانند مهاجرت، کاهش مشارکت، شکل نگرفتن ارتباط دولت با مردم، نارضایتی و قانون‌گریزی اتفاق می‌افتد.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان با بیان اینکه مردم ایران در بزنگاه‌ها مانند جنگ تحمیلی خوب عمل می‌کنند، گفت: در جامعه ایران، بخش غیر رسمی قوی‌تر از بخش رسمی است. بنابراین اگر می‌خواهیم در مورد این جامعه صحبت کنیم نمی‌توانیم صرفا به سازوکارهای رسمی بپردازیم.

وی افزود: در خوزستان، تعدد قومیت و تکثر خرده فرهنگ داریم. از سوی دیگر خوزستان با پنج استان کوچک‌تر خود هم‌مرز است و با عراق مرز مشترک دارد. بنابراین پیوندهای اجتماعی با استان‌های دیگر دارد.

نیکو بیان کرد: جامعه خوزستان میل به مهاجرت دارد. با توجه به اینکه مردم برخی از شهرهای خوزستان خود را با قبل از انقلاب مقایسه می‌کنند، همیشه نارضایتی دارند و فاصله بین وضعیت مطلوب با وضعیت موجود را در ذهن دارند.

وی عنوان کرد: به دلیل جنگی که رخ داد و مهاجرت مردم خوزستان به شهرهای توسعه‌یافته، خوزستانی‌ها شهرهای خود را با استان‌های دیگر مقایسه می‌کنند و وقتی از بهتر شدن اوضاع ناامید می‌شوند، مهاجرت می‌کنند و میل به مهاجرت در خوزستان خیلی زیاد است.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خوزستان گفت: شکاف اقتصادی در خوزستان ناشی از وجود شرکت‌های خصوصی و دولتی است؛ مشاهده می‌شود فردی با ۲۰ سال سابقه کار ۱۵ میلیون تومان حقوق می‌گیرد اما فرد دیگر در شرکت فولاد یا پتروشیمی کار می‌کند و ۴۰ میلیون تومان حقوق می‌گیرد و این مساله مردم را آزار می‌دهد.

نیکو با بیان اینکه توسعه منطقه‌ای هم در خوزستان بسیار متفاوت است، گفت: همچنین هر چه از سمت مرز، به سمت شمال شرق خوزستان می‌رویم سطح توسعه کاهش می‌یابد.

منبع: ایسنا