– تخم مرغ دزد،شتر دزد می شود*!
– پژوهشی در باب فرهنگ رفتاری جوامع توسعه یافته و مقایسه ی عینی آن با جامعه ایرانی.
– در دوران دانشجویی، پنیرتان را از یخچال مشترک خوابگاه کش رفته اند؟ راستش را بگویید: آن سال ها ،
با دیدنِ شیشه مربای هویجِ متعلق به یکی از دانشجویان، بی آن که از او اجازه بگیرید، کمی از آن را نخورده اید؟!
– نه شما “دزد” بودید و نه آن دانشجو و یا دانشجویانی که پنیرتان را یواشکی برداشته بودند. اگر به جای پنیر یا مربا، داخل یخچال، “پول” یا شئی گران بها، یافته بودید. آن را بر نمی داشتید و آن دانشجویان هم همین طور؟!
– این، موضوعِ آزمایشِ دکتر دن آریلی است که در زمینه اقتصاد رفتاری و رفتار فردی ،اجتماعی و سازمانی، پژوهش نموده است.
– دکتر آریلی، در تعدادی از یخچال های خوابگاهِ دانشجوییِ دانشگاه MIT آمریکا، شش بطری نوشیدنیِ کوکاکولا، قرار داد.
– همه ی نوشابه ها، ظرفِ هفتاد و دو ساعت، توسط دانشجویان برداشته شدند. دکترآریلی، در ادامه، به جای نوشابه، پول و اسکناس، در یخچال ها قرار داد. – همان دانشجویانی که نوشابه ها را برداشته و خورده بودند. به پول ها، دست نزدند!!!
که سرانجام، خود دکتر آریلی، پول ها و اسکناس ها را جمع آوری نمود.
– او آزمایش های بیشتری انجام داد.
– مثلاً در یک آزمایش، به دانشجویان تعدادی سوال داند.و به آن ها گفته شد. به ازای هر پاسخ صحیح، مبلغی پول نقد دریافت می کنند.
-به گروه دیگر گفته شد. در قبالِ هر پاسخ صحیح، ژتونی می گیرند که می توانند،
آن ژتون را در همان اتاق، به پول نقد، تبدیل نمایند.
– نکته این بود که هر دانشجو، خودش تعداد پاسخ های صحیح اش را می شمرد. و به ممتحن، اعلام می کرد. و بر اساس خوداظهاری، «پول» یا «ژتون قابل تبدیل به پول» می گرفت.
– فکر می کنید دانشجویان کدام گروه، بیشتر مرتکب تقلب شدند؟
– دانشجویانی که قرار بود پول بگیرند. کمتر تقلب کردند!
– ولی گروه دیگر، با ناراستی و رندی، نمرات خود را، بیش از واقعیت اعلام کردند!
-علت این است که: انسان ها نسبت به ” پول”، حساسیت بیشتری دارند و اگر درستکار باشند. هرگز به “پول” دیگران تعدی نمی کنند!!!
– اما این حساسیت، در قبالِ اشیاء دیگری که آن ها نیز ارزش پولی دارند، بسیار کمتر می شود؛ شاید اسم این پدیده را بتوان ” دزدی ملایم” گذاشت. – آزمایش دانشجویان ، پول و ژتون را مرور کنید: وقتی قرار بود ” پول ” بگیرند.
کمتر تقلب می کردند!
– ولی وقتی قرار بود ” ژتون ” بگیرند. بیشتر تقلب کردند.
– حال آن که، می دانستند، می توانند،
آن ژتون ها را در همان اتاق تحویل دهند .و در مقابلش پول بگیرند!!!
پیشنهاد فردی:
– به عنوانِ یک انسان درستکار، حواس مان به این باشد که ممکن است در قبال اموال غیر پولی دیگران، حساسیت کمتری داشته باشیم. و ناخودآگاه، به حقوق دیگران، تعدی کنیم.
– مثلاً وقتی حواس رئیس مان نیست.
– ممکن نیست یواشکی از جیب اش پنجاه هزار تومان برداریم (اصلاً در شأن ما نیست، و حتی فکر کردن به آن هم توهین آمیز است)
– اما بارها و بارها، از تلفن اداره، برای کار شخصی خودمان، استفاده کرده ایم.!
– در حالی که، تلفن همراه مان، روی میزمان، قرار دارد.
-در واقع، با این کار، از جیب مدیرمان،حتی بیش از پنجاه هزار تومان، نیز برای تلفن های شخصی مان، برداشت کرده ایم.!!!
اما به صورتِ غیر مستقیم!!!.
-ما ممکن نیست از حسابداری شرکت مان یکصد هزار تومان پول، برداریم. ولی به راحتی یک دسته کاغذ را به خانه می بریم!!!.
– مثال های دیگر: کارگری که پولی را مستقیم نمی دزدد.
ولی کم کاری و در کار خود ،اهمال می کند!
– مسافری که از پتوی مسافرتی که داخل پرواز به او داده اند. خوشش آمده و آن را درون کیفش می گذارد! -یک مشتری که کتی را می خرد. و از آن خوشش نمی آید. و آن را بدون کندن اتیکت به فروشنده بر می گرداند ولی نمی گوید: که وقتی کت را می پوشیده، گوشه ای از آن به لبه میز گرفته و نخ کش شده است!!!
– ناشری که کتاب دیگری را بدون اجازه اش چاپ می کند!
– مدیر و رئیسی که پاداش و مزایای پرسنل تحت امر خود را با بی رحمی و بی وجدانی کسر می کند!!!
– پزشکی که ویزیت های چند صد هزارتومانی اخذ می کند و به بیماران به عنوان دستگاه خودپرداز نگاه می کند.و در آخر هم با بی تفاوتی و سهل انگاری موجبات آسیب های جسمی و روحی را درآنان سبب می گردد!!!
-مهندسی که در کارها و نظارت های خود، درست،اصولی و با وجدان، نظارت نمی کند.که موجب زیان و خسارت به جان و‌مال شرکت ها و آحاد مردم می شود!!!
-این موارد و ده ها مثال و مورد دیگر،مصداق روشنی از
دزدی ملایم می باشد.
-وقتی در جامعه ایی،قباحت و زشتی کاری یا فعلی، برداشته شد.وقتی وجدان کاری،برچیده شد!!!
وقتی فرد فرد مردم،نسبت به تضیع و ضایع شدن حقوق مسلم خویش، سکوت کردند!!!
آن وقت است که هرکسی و در مقامی که باشد. به خود اجازه می دهد.که دزدی ملایم بکند!
– بدین صورت است که در فرهنگ کهن ایران زمین، گفته اند: تخم مرغ دزد،شتر دزد می شود!!!
– یادمان باشد که هر آنچه ارزش مالی دارد، درست مانند خود پول است و همان طور که در قبال پول و دزدی آن، حساس هستیم درباره دیگر چیزهایی که ارزش پولی دارند نیز حساس باشیم.
پیشنهاد سازمانی:
-به عنوانِ صاحبِ یک کسب و کار و مدیر یک اداره یا شرکت یا کارخانه، ساز و کارهای سازمانی را به گونه ایی طراحی نماییم. که مراقبت از اموال سازمان نیز ،همانند مراقبت های پولی ومالی، به رسمیت شناخته شود. به یاد داشته باشیم که بسیاری از انسان های درست کار و شریف، در برابر اموال دیگران، به اندازه ی پول دیگران، حساس نیستند. یک آمار نشان می دهد که زیانِ وارده از محل تقلب در بازگرداندن لباس ها، به فروشگاه های لباس فروشی، از کل خرده دزدی ها ، در آمریکا، بیشتر است.
پیشنهاد تربیتی:
– به فرزندان خود، حفظ حقوق دیگران را به طور مشخص و با تعیین مصداق ها و گفتن مثال ها آموزش دهیم.
-به آن ها بگوییم: که هر آن چه، مشخصاً ،متعلق به خودشان نیست.
– اعم از پول و اشیاء قیمتیِ دیگر، قطعاً، متعلق به دیگری است. و تنها با اجازه ی مشخصِ و رضایتِ صاحبان آن ها ،می توانند. از آن وسایل و اشیا، استفاده نمایند.
– درپایان متذکر می گردم:
– در اکثر کشورهای توسعه یافته،فرهنگ رفتاری و فرهنگ سازمانی،به صورت جدی ،کاملا حرفه ایی و کارشناسی شده،مورد مطالعه، تحقیق ، پژوهش علمی ، عملی و آنالیز شخصیت رفتاری، قرار گرفته و به صورت روزآمد و روتین، با توجه به تحولات و تغییرات دنیای نوین و علم روز جامعه شناسی ،روان شناسی و روان درمانی، در تمامی سطوح جامعه ،برای نیل و رسیدن به یک جامعه ی پویا، توسعه یافته، ایده آل و متمدن،قرار می گیرد.
– لذا ما نیز می توانیم با جدیت، پشتکار و استفاده بهینه از پیشینه ی قدرتمند و غنای ادبی و فرهنگی که در جامعه ی ایرانی وجود داشته است.بر بسیاری از معضلات و ناهنجاری های اجتماعی و سازمانی،نظارت و رسیدگی علمی و پژوهشی نماییم.
تا به امید پروردگار یکتا،جامعه ایی پویا،توسعه یافته ،فرهنگ مدار و متمدن را شاهد باشیم
مخلص کلام این که: زیربنا و زیرساختِ تمامی جوامع توسعه یافته و پیشرفته ،همانا:
تحقیق و پژوهش درست و اصولی می باشد که به واسطه ی آن،بر بسیاری از ناهنجاری ها و معضلاتی که گریبان جامعه ی درحال توسعه ی ما را گرفته است.
غلبه نماییم.
السلام علی من اتبع الهدا.
تالیف و تدوین:
ابراهیم مکوندی
(سکوت)،بهمن ماه یکهزار و چهارصد،اهواز✍️🌹✍️🌹✍️🌹
منبع و رفرنس:
کتاب نابخردی های پیش بینی پذیر؛ نوشته: دن آریلی، ترجمه: رامین رامبد، انتشارات مازیار.