آلاینده‌های شیمیایی خطرناک توسط تعدادی از فعالیت‌های طبیعی و مصنوعی تولید و وارد محیط زیست می‌شوند و در نهایت، موجب بروز اثرات نامطلوب بر سلامتی افراد جامعه و محیط می‌شوند.

امروزه بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا به‌خصوص شهرهای صنعتی، با مشکلات زیست‌محیطی مواجه هستند که در رأس آن‌ها وضعیت نامطلوب کیفیت هوا قرار دارد. این شهرها با رشد بی‌رویه جمعیت، فعالیت‌های صنعتی، تراکم وسایل نقلیه و عوامل جغرافیایی مانند تغییرات آب و هوایی و تغییر الگوی جوی، وارونگی دمایی و توپوگرافی، روز به روز بیشتر در معرض آلودگی قرار می‌گیرند.

بنا بر اظهارات متخصصان، مطالعات نشان می‌دهند که بین میزان غلظت آلاینده‌ها و بسیاری از اثرات سوء بهداشتی همچون علائم تنفسی، حمله‌های آسمی و برونشیت حاد، بستری شدن در بیمارستان به دلیل بیماری‌های قلبی و تنفسی ارتباط مستقیمی وجود دارد. اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین اثرات بهداشتی چنین آلاینده‌هایی، افزایش میزان مرگ‌ومیر و بروز انواع سرطان باشد.

طبق گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، سالانه حدود ۷ میلیون نفر در اثر بیماری‌های مربوط به آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. مهم‌ترین این آلاینده‌ها شامل کربن مونوکسید، ازن، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق هستند.

در رابطه با این موضوع، محققان دانشگاه شهید چمران اهواز با توجه به وضع حساس مناطق مختلف استان خوزستان ازلحاظ انواع آلودگی‌ها به‌ویژه آلودگی هوا، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن، به بررسی زمانی- مکانی آلودگی یکی از مهم‌ترین آلاینده‌ها، یعنی دی‌اکسید نیتروژن یا NO2 در استان فوق پرداخته شده است.

در این مطالعه، محققان ابتدا مقدار غلظت آلودگی NO2 تروپوسفری را در هر ماه برآورد کرده و سپس با استفاده از نرم‌افزاری خاص، میانگین ماهانه مربوط به غلظت این آلاینده را برای استان خوزستان به دست آوردند. در نهایت نیز، شهرها و صنایع استان خوزستان به ترتیب میزان غلظت آلودگی NO2 تروپوسفری اولویت‌بندی شدند.

نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهند که مناطق با غلظت بالای NO2 در استان خوزستان، مربوط به شهرهایی با تراکم جمعیت زیاد و فعالیت‌های صنعتی هستند.

دراین‌باره، کاظم رنگزن، دانشیار و پژوهشگر گروه سنجش از دور و GIS دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید چمران اهواز و دو همکار دیگرش می‌گویند: «مقادیر بیشینه غلظت NO2 به ترتیب در شهرهای باوی، اهواز، آبادان و ماهشهر مشاهده شد. اما تراکم این گاز در شهرهای ایذه، لالی و باغ‌ملک کمترین مقادیر را به خود اختصاص داد».

آن‌ها می‌افزایند: «در ماه‌های سرد سال، غلظت این آلاینده در شهرهای خرمشهر و بندر ماهشهر بیشتر از ماه‌های گرم سال بود. همچنین، نتایج تجزیه و تحلیل آلودگی این آلاینده در صنایع نشان داد که بیشترین غلظت آن در صنایع پتروشیمی فارابی مشاهده می‌شود و در اولویت‌های بعدی، می‌توان به صنایع فولاد خوزستان و پتروشیمی غدیر و رازی اشاره کرد».

دی‌اکسید نیتروژن یا NO2، گازی مرئی با رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز و بویی تند است که بیشترین غلظت را در بین اکسیدهای نیتروژن در هوای آزاد دارد و به‌عنوان یکی از شاخص‌های اصلی آلودگی هوا مطرح است.
سیستم‌های گرمایشی، وسایل نقلیه موتوری، نیروگاه‌ها، برق ناشی از تخلیه الکتریکی رعد و برق و گسیل ناشی از خاک و آتش‌سوزی جنگل‌ها، ازجمله مهم‌ترین منابع NO2 به شمار می‌روند.

رنگزن و همکارانش معتقدند، «با توجه به یافته‌های مطالعه ما، برای غلبه بر این مشکل، ارائه راهکارهای مدیریتی در زمینه ترافیک شهری به‌ویژه در مناطق مرکزی شهرها، استفاده از نیروگاه‌های تجدیدپذیر به‌منظور تولید انرژی و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی به‌خصوص در شهرهای اهواز، آبادان، خرمشهر و ماهشهر، تولید خودروهای مناسب‌تر و پاک‌تر و همچنین، توزیع بنزین با استاندارد بالاتر، ضروری به نظر می‌رسد که البته نیاز به حمایت زیادی در سطوح ملی دارد».

این یافته‌های علمی پژوهشی که بار دیگر بر لزوم توجه ویژه به منطقه زرخیز خوزستان و جلوگیری از غیر مسکونی شدن تدریجی آن تأکید دارند، در مجله «تحقیقات نظام سلامت» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان منتشر شده‌اند.

منبع: ایسنا