دکتر سعید نمکی در مراسم اعلام گسترش کشوری برنامه “هر خانه یک پایگاه سلامت” که به صورت ویدیو کنفرانس با دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور و از محل وزارت بهداشت برگزار شد، ضمن تشکر از دست‌اندرکاران تشکیل شبکه بهداشت کشور در اوایل انقلاب، درباره ایده شکل‌گیری “هر خانه یک پایگاه سلامت” گفت: مدت‌ها و از زمانی که در سازمان برنامه و بودجه بودم به این موضوع فکر می‌کردم که نظام شبکه بهداشت و درمان کشور گرچه یکی از کارآمدترین ابزار  در ارایه خدمات نظام سلامت در کشور پهناورمان با بیش از ۳۰ استان و اقوام مختلف بوده و تربیت بهورزها نیز نقش بسیار چشمگیری در کاهش مرگ‌ومیرها و ناتوانی‌ها داشته، اما لازم است که نظام ارایه خدمات سلامت جامعه محور شود.

وی در این باره افزود: همواره برایم مسجل بود که با ساختار دولتی و بدون جامعه محور کردن نظام ارایه خدمات راه به جایی نخواهیم برد؛ هرچند که بهورز تربیت شده قوم و ایل و نژاد خود است، اما باز هم فردی دولتی تلقی می‌شود و در برهه‌ای دیدیم که به دلیل هجمه‌ای در یک روستا، بهورزمان مجبور به کوچ شد.

وزیر بهداشت با بیان اینکه برای آنکه بخواهیم به صورت جامعه محور به مسایل نگاه کنیم، مجبور بودیم سطحی را قبل از خانه بهداشت و مرکز جامع سلامت قرار دهیم، ادامه داد: بعد از آنکه برای ریل‌گذاری پرونده الکترونیک سلامت مصمم شدیم و با تلاش سه ماهه این ریل‌گذاری را فراهم کردیم، به فکر افتادیم که ساختار شبکه را نیز مرمت کنیم.

وی در توضیح شکل‌گیری ایده “هرخانه یک پایگاه سلامت” افزود: برای رسیدگی به مسایل بهداشتی و درمانی زائر کربلا بودیم و در مسیر نجف و کربلا در مینی‌بوس با دکتر جمشیدی فکر کردیم که چگونه خون تازه‌ای به شبکه بهداشت کشور تزریق کنیم و به این ترتیب به ایده “هرخانه یک پایگاه سلامت” رسیدیم تا به این ترتیب از درون خانواده‌ها فردی را داشته باشیم که بتواند به عنوان رابط اصلی ما میان نظام سلامت و خانواده‌ها عمل کند.

وزیر بهداشت با اشاره  به اجرای آزمایشی طرح “هر خانه یک پایگاه سلامت” در استان‌های سمنان، قزوین، کاشان و همدان افزود: قرار بود این طرح در ۱۲ اسفندماه در سطح ملی آغاز شود اما طوفانی آمد به نام کووید-۱۹.

نمکی با بیان اینکه البته با لطف خدا و همت عزیزان توانستیم موج سنگین این بیماری را آبرومندانه مهار کنیم، افزود: سه ماه شبانه‌روز فکر و اندیشه‌ام درگیر بود. این سه ماه تعویق باعث شد که ۱۲ خردادماه را برای آغاز کشوری این زیرساخت مهم (طرح هر خانه یک پایگاه سلامت) شروع کنیم.

وی افزود: اگر در اوج کرونا این “هرخانه یک پایگاه سلامت” را همراه با ۲۰ میلیون سفیر سلامت که خانم‌ها محور حرکت آن هستند را داشتیم، دیگر لازم نبود هر روز وزیر بهداشت بیاید و خواهش کند که مردم به سفر نروید و فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنید و …

نمکی گفت: در مجموع “هرخانه یک پایگاه سلامت” را در ماه‌های آینده خواهیم داشت و اگر در پاییز کووید-۱۹ و آنفلوآنزا را با هم داشتیم، ۲۰ میلیون سفیر سلامت هم خواهیم داشت که بسیار کمک کننده است؛ “خانه‌هایی که ز باد و طوفان نیابد گزند”. این سفیران سلامت در اطلاع‌رسانی در زمینه بیماری‌های واگیر و غیرواگیر، تغذیه، بازتوانی، افزایش کیفیت زندگی سالمندان و … بسیار کمک کننده خواهند بود.

وزیر بهداشت همچنین گفت: این طرح را به دلیل آنکه طرح خانواده است و بانوان اصلی‌ترین محور این خدمت هستند را با یاد و نام حضرت فاطمه (س) شروع می‌کنیم و به برکت اسم این بانوی بزرگ امیدواریم که این طرح از طرح‌های با برکت برای جمهوری اسلامی ایران باشد.

وی ادامه داد: امیدوارم به عشق خانه گِلین حضرت فاطمه در مدینه بتوانیم برکت ویژه ای را به این طرح ملی ببخشیم تا خانواده های ما بتوانند از این طرح ملی بهره ببرند و بانوان این مملکت به عنوان اصلی ترین محور سفیر سلامت، بتوانند محور موثری در عشق، مهر و ایجاد خدمت برای خانوارها باشند.

نمکی همچنین گفت: توصیه ام به دانشگاه های علوم پزشکی این است‌ که افراد عاشق را برای اجرای این طرح بگذارید. این طرح با رفع تکلیف قابل جمع شدن نیست، بلکه آدم عاشق می‌خواهد. همان افراد عاشقی که توانستند نظام شبکه را با بهورز شش کلاس برپا کنند و بتوانند این اثر را در کاهش مرگ و میرها داشته باشند. دوم اینکه تمام بخش های دانشگاه ها باید درگیر شوند؛ این طرح فقط مختص معاون بهداشتی نیست، بلکه برای تمام دانشگاه است‌ اعم از معاونت درمان، آموزشی و …‌. . ما باید دانشجو را برای آموزش جامعه محور در خانواده وارد کنیم.

وی افزود: اگر بخواهیم دانشجویی تربیت کنیم که دردی را از نظام ارائه خدمت بردارد، این دانشجو باید متولی امور خانواده و برای حل و فصل مشکلات خانواده‌ها باشد. ما مدل‌های این مباحث را بررسی کردیم. اگر قرار شد دانشجوی پرستاری ما مراقبت در منزل انجام دهد، نباید فقط در کنار تخت بیمارستان آموزش ببیند، بلکه باید در خانه هم آموزش ببیند. اگر دانشجوی توانبخشی می‌خواهد آموزش ببیند، باید بتواند مشکلات سالمند درون خانواده را حل کند و به افراد خانواده و سفیر سلامت هم مراقبت از سالمند را بیاموزد.

وزیر بهداشت با بیان اینکه حتما باید آموزش درون جامعه را به جای بیمارستان به دانشجوهایمان یاد دهیم، گفت: چه در حوزه پزشکی و چه در حوزه دندان پزشکی و…‌ باید آموزش جامعه محور را آموزش دهیم. چرا شاخص های پوسیدگی دندان و میزان دندان های کشیده و ترمیم شده در کشور زیاد است، زیرا دانشجوی دندانپزشکی جامعه محور تربیت نمی شود. ما نباید این کار را در وزات بهداشت و دانشگاه ها خلاصه کنیم، بلکه باید از سایر بخش ها هم برای اجرای آن کمک بگیریم. بخش های درون یا بیرون دولت و به خصوص سازمان های مردم نهاد، خیرین و … همه باید در این طرح مشارکت کنند. این طرح، طرح وزارت بهداشت نیست، بلکه طرح ملت ایران و همه افرادی است که می‌توانند در آن مشارکت کنند. ائمه جمعه و جماعت، بسیج، نیروهای مسلح و… باید کمک کنند.

وی تاکید کرد: در عین حال ما باید با زبان سفیر سلامت صحبت کنیم، ما حق نداریم کلمات قلمبه قلمبه به مردم بدهیم. البته خیلی هم دنبال لیسانس و فوق لیسانس نگردید. البته اگر بود بهتر اما لیسانس و فوق لیسانس و… به افراد دانش اجتماعی نمی‌دهد. در خانواده دنبال باهوش‌ترین و عاشق‌ترین آدم برای خدمت بگردید و بعد با زبان خودش با او صحبت کنید. با مردم باید با زبان مردم صحبت کرد که بهترین زبان برای انتقال دانش به مردم است.

نمکی ادامه داد: بنابراین دانشگاه‌های ما باید الگوهای مناسب با فرهنگ‌های مختلف را طراحی کنند. نمی‌توان با یک الگویی که در تهران طراحی شده، انتظار داشت که در روستای سیستان و بلوچستان هم با همان الگو سفیر سلامت تربیت کنیم. باید با مقتضیات خود افراد و مبتنی بر فرهنگ اقلیم، زبان اقلیم و اولویت‌های اقلیم افراد را آموزش دهند.در عین حال امروز زمانی نیست که از ابزار آموزش از راه دور و پزشکی از راه دور استفاده نکنیم، اما در کنار آن حتما از ابزار چهره به چهره و سایر مکانیزم‌ها هم استفاده کنیم.

وی افزود: باید اجازه دهیم که استان‌هایمان به نحوه مطلوب از قابلیت‌هایشان استفاده کنند، اما استفاده از این قابلیت‌ها نباید فراتر از چارچوب‌هایی باشد که برای طرح معین کرده‌ایم. یعنی نباید اجازه ندهیم که یک سفیر سلامت هر چقدر هم خوب کار می‌کند، فکر کند که پزشک است. در عین حال باید ساختار نظارت و ارزشیابی یکنواخت و مدون داشته باشیم.

وزیر بهداشت گفت: امروز کمتر از روزی نیست که در روسیه سابق بحث PHC را آغاز کردیم. ما فصلی نو در نظام ارائه خدمات بهداشتی و درمانی جهان آغاز کردیم و امروز پیوست جدیدی به مراقبت‌های بهداشتی اولیه و پوشش همگانی اضافه کردیم که مطمئنا در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار می‌گیرد و مطمئنم در سال آینده سازمان بهداشت جهانی این اقدام را به عنوان الگویی موفق برای جهان معرفی می‌کند. به شرطی که دانشگاه‌ها این کار را جدی بگیرند و همانطور که توانستیم در PHC به عنوان اولین کشور شرق مدیترانه مطرح شویم، تردید ندارم با لطف خدا و همت همکاران‌مان می‌توانیم در طرح هر خانه یک پایگاه سلامت هم به عنوان یک الگوی موفق جهانی مطرح شویم. همانطور که در مدیریت کرونا با استفاده از زحمت بی‌حد همکاران‌مان در فاز دفاع و با ظرفیت شبکه بهداشتی و درمانی در فاز حمله، توانستیم به یک الگوی موفق جهانی بدل شویم.

وی افزود: چند روز قبل انگلیس‌ها غربالگری ما را به عنوان یک روش برای خودشان انتخاب کردند. بسیاری از کشورها بعد از مدت‌ها کج و معوج رفتن، اکنون دارند در ریل ما قرار می‌گیرند. امیدواریم بتوانیم ماهانه یک ارزیابی عملکرد داشته باشیم و سه ماه دیگر با مهار کامل کرونا در کشور در یک جا جمع شویم و اولین فاز توفیق‌آمیز طرح را جشن بگیریم. اگر در پیک بعدی و در پاییز هجمه جدید از کرونا و همزمان با آنفلوآنزا آمد، در آنجا ۲۰ میلیون سفیر آگاه سلامت را از میان خانواده‌ها خواهیم داشت و خواهیم دید که این بار چقدر برایمان سبک‌تر خواهد شد.

وزیر بهداشت در حاشیه این مراسم با حضور در جمع خبرنگاران نیز گفت: ما از روزهایی که وارد وزارت بهداشت شدیم و با تجربه‌ای که از سال‌های قبل داشتیم و با توجه به نگاهی که در سازمان برنامه و بودجه برای تغییر در ساختار نظام شبکه در ذهنم بود، به محض ورود متوجه شدیم که نیازمند یک ریل‌گذاری هستیم که آن ریل‌گذاری با پرونده الکترونیک سلامت انجام شد و در زمان کوتاهی توانستیم آن را انجام دهیم.

نمکی افزود: شبکه بهداشتی و درمان که از خانه بهداشت در روستاها شروع می‌شد و تا مراکز بهداشتی و درمانی در روستاهای بزرگ، شهرها و حاشیه شهرها ادامه داشت، یکی از ظرفیت‌هایی بود که در مدیریت کرونا هم به داد ما رسید و در فاز اول مدیریت کرونا که درمان بود با جان‌فشانی همکاران‌مان در بیمارستان‌ها این دفاع را به خوبی انجام دادیم. دیدید که در کشورهایی که تعداد تخت، آی‌سی‌یو و پرستار فراوان‌تر از ما داشتند، این بازی را باختند، اما همکاران ما توانستند این موج سنگین و نفس‌گیر را مهار کنند و ۱۰ به یک و پنج به یک از اروپا و آمریکا جلو افتادیم. در فاز دوم که فاز حمله ما بود ما به سراغ غربالگری از طریق شبکه بهداشتی و درمانی کشور رفتیم و از خانه‌های بهداشت کار را شروع کردیم، سامانه ۴۰۳۰ را راه انداختیم و به شدت جلو افتادیم؛ به طوری که بار بیمارستان‌ها را کاهش دادیم. بیمارستان‌هایمان به دلیل بار کمتر، بیشتر به بیماران توجه کردند و در نتیجه مرگ و میرها کاهش یافت. همچنین توانستیم بیماران سرپایی را شناسایی و قرنطینه کنیم و بار بیماری را از دوش کشور در فازهای خطرناک برداریم.

وی ادامه داد: یکی از اقداماتی که باید انجام می‌دادیم، توسعه زیرساخت‌های نظام سلامت است. در فاز دولتی توسعه زیرساخت‌ها پایین‌تر از خانه بهداشت دیگر قابل انجام نبود. به همین دلیل فکر کردیم که دو اقدام را انجام دهیم؛ یکی جامعه‌محور کردن خدمات در نظام سلامت و دوم ایجاد یک شریک از درون خانواده برای ماندگاری ارائه‌دهنده خدمت در کنار اولین سطح شبکه بهداشتی؛ یعنی خانه بهداشت که بر همین اساس طرح “هر خانه یک پایگاه سلامت” را مطرح کردیم. باید توجه کرد که ما زمانی می‌توانیم بگوییم که نظام سلامت “ز باد و ز طوفان نیابد گزند” که بتوانیم این خدمات را درون خانواده‌ها ببریم و افرادی از درون خانواده به کمک ما بیایند به عنوان یک پل ارتباطی میان ما و خانواده باشند.

نمکی ادامه داد: این طرح در آینده نشان می‌دهد که به مراتب بیش از PHC به کارمان می‌آید و باعث می‌شود که ارائه خدمت را جامعه‌محور کنیم، فردی را درون خانواده داشته باشیم تا حداقل ۱۰ مورد شایع را در رابطه با بیماری‌ها آموزش ببیند. مثلا اگر فردی دچار سوختگی شد، دچار مشکل قلبی و مشکلات دیگر شد، این فرد چه کند. در عین حال این فرد درباره واکسیناسیون، تغذیه، مسائل بهداشتی، مسائل توانبخشی و… نیز آموزش ببیند تا کیفیت زندگی افزایش یابد.

وی گفت: در حال حاضر در کشور ما طول عمر افزایش یافته است، اما کیفیت زندگی کاهش یافته است. با کمک افراد آموزش دیده در خانواده می‌توانیم کیفیت زندگی را افزایش دهیم. ما قرار است یک شبکه‌ای درست کنیم که فردی سرتیم هر ۱۰ نفر سفیر سلامت باشد، همه این‌ها به یک پزشک خانواده در محل متصل شوند تا آن پزشک خانواده کار را مدیریت کند. از طرفی می‌خواهیم دانشجویان را به سمت آموزش جامعه‌محور بریم. دانشجوی دندان پزشکی ما روز اول فکرش این است که در شمال شهر ارتودنسی می‌کند، اما متوجه نیست که در روستاها و در فقرای ما و… ده‌ها دندان پوسیده به دلیل عدم آشنایی با بهداشت دهان و دندان است، حال این دانشجو باید در طول آموزش متولی بهداشت دهان و دندان چندین خانواده نیز باشد. دانشجوی توانبخشی باید به خانواده رود و افراد مسن را در خانواده ویزیت کند. این هم یک جنبه مهم است که دانشجویان از سال دوم به بعد متولی دو تا پنج خانوار خواهند شد. متاسفانه دانشجویان ما با مولفه‌های اجتماعی موثر بر سلامت آشنا نمی شوند و این طرح در این زمینه به ما کمک می‌کند.

وزیر بهداشت در پایان گفت: امیدوارم بتوانیم در آینده نقصان‌های این طرح را برطرف کرده و آن را تکمیل‌تر کنیم.

منبع: ایسنا