امین بهرامی(شریعت شوشتری) در نوشتاری که به مناسبت سالگرد درگذشت آیت الله سیدمحمدموسوی جزایری در اختیار شفقنا قرار داده، آورده است: «خداوند متعال انسانها را به گونه ای خلق کرده است که دگرگونی های روزگار از آنان شخصیت های بزرگی می سازد، زیرا این انسان است که در هر شرایطی که قرار می گیرد، باید سرنوشت خویش را به گونه ای مدیریت نماید تا در آینده دچار خسران نشود. در این میان علمای دین شخصیت هایی هستند که سختی های زمانه، آنان را به اسوه هایی سترگ برای آیندگان تبدیل می نماید.

گفتگو و قلم فرسایی پیرامون حیات طیبه رجال دین، سازنده تکان دهنده و تحول بخش می باشد. از همین منظر بر همه جویندگان طریقت، خصوصا پویندگان شریعت نبوی در حوزه های مبارکه علمیه لازم است تا در این کلاس آموزنده وارد شده و از فراز و نشیب حیات بابرکت اسوه های علم و تقوا درس بیاموزند. یکی از جلوه های کم نطیر فضل و فضیلت در مکتب تشیع و عالم روحانیت، فقیه عالیقدر و مجاهد مقدس و بابصیرت حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمدموسوی جزایری (قدس الله نفسه الزکیه)می باشند. ۲۹ آذرماه سالروز عروج ملکوتی آن فرزانه نامدار بوده و زیبنده است تا در سالگرد رحلت ایشان اشاره ای اجمالی به حیات طیبه آن دلشده یار و محرم اسرار داشته باشیم، شاید بتوانیم تا حدودی از مقام فقاهت و سیادت تجلیل نموده و قدمی در راستای زدودن پرده مظلومیت و گمنامی از چهره ملکوتی آن عزیز سفرکرده برداریم.

حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمد موسوی جزایری(ره) از نوادگان محدث کبیر شیعه علامه سیدنعمت الله جزایری(ره)و فرزند جناب حجت الاسلام والمسلمین سیدعلی اکبر موسوی جزایری(ره)، از اکابر علمای خوزستان و از اعاظم سادات مکرم جزایری بودکه در شهر شوشتر دیده به جهان گشود و پس از گذراندن دوران طفولیت از محضر بزرگان شریعت در آن سامان کسب فیض نمود. آن عالم ربانی در شهر شوشتر از محضر علامه نحریر و مرجع شهیر حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمدمهدی آل طیب(نورالله مرقده الشریف)، آیت الله شیخ محمدکاظم شیخ شوشتری و علامه محقق آیت الله حاج شیخ محمدتقی شیخ شوشتری (رحمت الله علیهما) کسب فیض نمود و برای تکمیل مراحل علوم دینی رهسپار شهر مقدس نجف اشرف گردید تا در جوار جد اطهرش امیرالمومنین حضرت علی بن ابی طالب(علیه السلام) علاوه بر همجواری و بهره مندی از عنایات مولی الموحدین (سلام الله علیه) از خرمن علمی و معنوی بزرگان حوزه علمیه نجف اشرف خوشه چینی نماید.

حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمدموسوی جزایری(طاب ثراه) در نجف اشرف از محضر بزرگانی همچون حضرات آیات: آقاضیاءعراقى، خویى و دیگر بزرگان آن دیار کسب فیض نمود و به مرتبه عالی اجتهاد نائل آمد و از حضرات آیات: سیدابوالحسن اصفهانى و آقاضیاءعراقى(علیهماالرحمه)اجازه اجتهاد دریافت نمود و سپس به شوشتر بازگشت. در آن سامان نیز به دلیل ولع به تدریس و مذاکرات علمی اکثر وقت خویش راصرف تدریس وتربیت طلاب علوم دینی می نمود.

محفل علمی پربار آن فقیه معظم باعث رشد فضلایی گردید که امروز خود نیز به بزرگان علمی در حوزه های علمیه مبدّل شده اند. آن چنان باتسلط کامل مشتغلین در محضرش را تربیت نمود که تلامذه حضرتش سعی می کردند تا در محضر استاد گرانمایه خود لب از مذاکره بسته و بیشتر از کوثر مطالب علمی و معنوی ایشان بهره مند گردند. ایشان بسیار منظم، دقیق و باحوصله بودند. در همین زمینه آیت الله سیدعلی محمدموسوی جزایری (مدظله العالی)از فرزندان آن فقیه سعید به نویسنده این سطور گفت: از جمله خصوصیات مرحوم والد شوق وافر و اهمیت فراوان به امر تدریس و تربیت طلاب بود به طوری که درس را بر همه چیز مقدم می داشتند. بسیار اتفاق می افتاد که اشخاصی به دیدن ایشان می آمدند و معظم له پس از احوال پرسی بنحو متعارف، به درس ادامه می دادند و واردین که احیانا از افراد سرشناس و محترمی بودند یا بایستی صبر کنند تا درس تمام شود و یا دیدار خود را به وقت دیگری موکول کنند.

حضرت آیت الله العظمی حاج سیدمحمد موسوی جزایری(ره)از علمایی بودند که از جدیدترین مسائل فقهی در جامعه و مبتلی به مردم به خوبی مطلع بودند. در دیداری که نویسنده این سطور با جناب آقای اعتبار از ملازمان معظم له داشته است، ایشان گفت: آیت الله حاج سیدعلی شفیعی (حفظه الله)دیداری با مرحوم آیت الله العظمی موسوی جزایری (ره)داشتند. در این دیدار، بحث علمی بین هر دو بزرگوار صورت گرفت که حدود ۴۵ دقیقه به طول انجامید. پس از اتمام دیدار وقتی که آیت الله شفیعی(مدظله العالی) ازمنزل آن عالم ربانی خارج شدند، به بنده گفت: این مرد چقدر نشاط علمی دارد و در جریان تازه ترین مباحث علمی حوزه های علمیه است.

ایشان در تدریس حوصله و دقت کم نظیری داشتند، در همین زمینه حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ عبدالله فریدی فر از تلامذه درس آن فقیه فقیدمی گویند: اول صبح رسائل و مکاسب را در محضر مرحوم آقاتلمذ می کردم و بعد از درس مشغول خدمتگذاری در سازمان تبلیغات اسلامی شوشتر می شدم‌. ایشان علاوه بر اینکه متن کتاب را حفظ بودند، تمام نظرات و استدلالات مبنایی را از حفظ توضیح می دادند و حافظه عجیبی داشتند و گاهی که عبارات را از روی کتاب اشتباه می خواندم، ایشان عبارت صحیح را از حفظ برایم می خواندند.

ایشان به دلیل حافظه قوی و قدرت استنباط عالی بسیاری از مسائلى که در دادگاه ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی احتیاج به فتوای صریح داشت را در کوتاه ترین زمان رفع و رجوع می نمود. در همین زمینه آیت الله سیدعلی محمدموسوی جزایری (مدظله العالی) می فرمایند: پس از پیروزی انقلاب بسیار اتفاق می افتاد که قضات و حکام شرع در مسائل پیچیده و مشکل فقهی و قضائی خود از مرحوم والد(ره) استمداد می جستند و از ایشان کسب تکلیف می کردند‌.

حضرت آیت الله العظمی موسوی جزایری(ره) نه تنها در مباحث علمی بلکه در معنویت نیز انس عجیبی با قرآن و ادعیه داشت. معظم له از حفاظ قرآن بوده و اکثر دعاهای موجود در مفاتیح الجنان و دیگر کتب ادعیه را از حفظ بودند. جناب آقای اعتبار در مورد انس آن عالم ربانی با قرآن می گوید: در طول سال هرشب یک ساعت را برای قرائت قرآن محضرشان می رسیدم. معمولا ۱۵ جزء اول قرآن را من می خواندم و ایشان تکرار می کردند و ۱۵ جزء دوم قرآن را ایشان می خواندند و بنده بررسی می کردند.گاهی اوقات مرحوم آقا می فرمودند:وقت بگیر ببینم یک سوره را در چند دقیقه می خوانم، وقتی سوره مد نظرشان را می خواندند من مثلا می گفتم مثلا ۸ دقیقه زمان برد تا سوره را خواندید، بعد ایشان می فرمود: سیر نزولی داشتم، دوباره وقت بگیر‌. بعضی از شبهای قدر پس از انجام اعمال هرکدام از لیالی پربرکت قدر در منزلشان بودیم و از ایشان سوالاتی می پرسیدم، از جمله این سوال که حضرتعالی چطور قرآن را حفظ کردید؟مرحوم آقا(ره) پاسخ فرمودند: عمده این حفظ در دوران نابینایی بوده، بعد فرمودند: دیدم دارم نابینا می شوم و می خواستم ارتباطم با قرآن محفوظ بماند.

جناب آقای اعتبار در مورد انس معظم له با دعا می گویند: مرحوم آیت الله العظمی موسوی جزایری(ره)دارای سلوک و معنویت عجیب و خاصی بودند. چون من هرشب سر ساعت معیّن برای قرائت قرآن محضر ایشان می رسیدم، بعضی از شبها توفیق می شد حقیر دعای شریف(عالیه المضامین) که در شبهای ماه مبارک رمضان وارد شده است را برای ایشان بخوانم، همین که به فراز(الهم و برحمتک فی الصالحین ادخلنا)می رسیدیم، معظم له مثل اینکه از خود بی خود می شدند، بغض گلوی ایشان را می گرفت و به سختی ادامه دعا را می خواندند. ایشان علاوه بر قرآن، اکثر ادعیه را هم حفظ بودند.

آن فقیه وارسته و مهذب از جمله علمایی نبود که عبا بر سر کشیده و نسبت به امورات سیاسی بی توجه باشد. ایشان یکی از علمایی بود که مواضع صریح و شفافی نسبت به حکومت پهلوی داشت و با تمام وجود از نهضت اسلامی مردم ایران به رهبری حضرت امام خمینی (اعلی الله مقامه الشریف) حمایت می کرد و در منبر مسجد کتانباف شوشتر علنا از حکومت پهلوی انتقاد می کرد. به شدت به امام راحل(ره)علاقه مند بود و برای مسؤولین نظام اسلامی احترام خاصی قائل بودند و جلوى پای مسؤولین نظام اسلامى بلند می شدند. ایشان با توجه به اینکه در سالهای اواخر عمر بابرکتشان نابینا شده بودند ولی چون امام راحل عظیم الشأن فرموده بودند همه باید در جبهه حاضر بشوند، ازشوشتر به اهواز آمدند که با ممانعت فرزند بزرگوارشان حضرت آیت الله موسوی جزایری(مدظلع العالی)، نماینده سابق ولی فقیه در خوزستان، مواجه شد ولی ایشان در جمع رزمندگان اسلام در مصلای اهواز حاضر شد. حضور بابرکت آن مرجع بزرگوار در بین رزمندگانی که عازم جبهه های نبرد حق علیه باطل بودند، تأثیر بسیاری در فضای معنوی مصلای اهواز ایجاد کرد. زعیم عالیقدر حوزه های علمیه استان خوزستان سیدنا الاستاد، حضرت آیت الله حاج سیدمحمد علی موسوی جزایری(مدظله العالی)در مورد روحیه انقلابی والد مکرم خویش می فرمایند:من نام امام(ره)را از زبان مرحوم پدرم مرحوم آیت الله سیدمحمدموسوی جزایری شنیدم. ایشان واقعا به امام(ره)ارادت داشت. این موضوع به بیش از ۶۰ سال بازمی گردد. ازباب رفت و آمد به قم و سایر موارد با ایشان مرتبط بودند؛ به خصوص کتاب (کشف الأسرار)را خوانده بودند. حضرت امام(ره)، در این کتاب جملاتی علیه رضاخان، مسأله کشف حجاب و انگلیسی بودن رضاخان داشتند. مرحوم والد جملات را حفظ کرده بود و بر منبر به نقل از امام(ره)با تعابیری که عرض کردم، مطرح می کردند‌. مرحوم والد به لحاظ شرعی بسیار محتاط بود و به همین دلیل از فرستادن ما به مدارس دولتی که از نظر شرعی اشکال داشت، امتناع می کرد. علایق و گرایشات انقلابی ما پیش از هرچیزی تحت تأثیر روحیه مبارزه طلبی مرحوم والد(ره) بود که پیوسته در خطابه هایش سیاست های ضد اسلامی و ضدمردمی رژیم شاه را به باد انتقاد می گرفت.
آری؛مرجع وارسته ای همچون آیت الله العظمی حاج سید محمدموسوی جزایری(ره) از جمله شخصیت های کم نظیر در آسمان فقاهت و معنویت بود که از احترام خاصی بین اهل فضل و دیگر آحاد جامعه برخورداربود. ایشان مردم داربودند ولی در عین برخورداری از پایگاه اجتماعی دارای مناعت طبع خاصی بودند و چشم بر روی آنچه در دست مردم بود بسته بودند. خلاف شرع ومنکر را به هیچ وجه تحمل نمی کرد و از تقلید عادات و فرهنگ بیگانه بسیار متنفر بود و در مجموع از فقها و مراجع تقلیدی بودند که نسبت به فرهنگ اسلامی و ملّی تعصب خاصی داشت. آن فقیه عالیقدر حقیقتا برای مردم و بخصوص حوزویان یک الگوی تمام عیار در همه زمینه هاست. در عصر کنونی که مقام معظم رهبری(مدظله العالی) تاکید بر انقلابی بودن حوزه دارند، معرفی و شناخت شخصیت های باعظمت علمی، معنوی و انقلابی در حوزه های علمیه بهترین راه برای نگه داشتن اصالت یک حوزه طراز انقلاب اسلامی است و شخصیت ذو ابعاد مرجع عالیقدر، علامه محقق، فقیه انقلابی و بابصیرت حضرت آیت الله العظمی موسوی جزایری(ره) ازجمله نوادری است که بررسی حیات طیبه ایشان بر محققان علوم دینی وسایر پژوهشگران اسلامی یک امر ضروری است. در سالروز رحلت آن فقیه بصیر و مجاهد نستوه به روح ملکوتی ایشان درود می فرستیم و از خدای متعال می خواهیم ایشان رابا اجداد پاکش محشور نموده وبه ما توفیق رهروی در مسیرآن عالم ربانی که مسیر توحید و اولیای الهی است را کرامت بفرماید.»