آتش سوزی در جنگل‌های کرخه با فرارسیدن فصل برداشت مزارع کشاورزی بیشتر شده است. منطقه حفاظت شده و پارک ملی کرخه، بخشی از آخرین بازمانده، جنگل‌های نیمه گرمسیری، زیستگاه گونه در معرض خطر «گوزن زرد» است که به دلیل مجاورت با مزارع در شهرستان شوش، همیشه در معرض خطر آتش سوزی است.

فعالان محیط زیست در روزهای اخیر با راه‌اندازی پویش «نه به سوزاندن کاه و کلش مزارع» خواستار توقف آتش سوزی‌ها در جنگل‌های کرخه شدند.

طرفداران این کمپین می‌گویند: «سالانه پس از برداشت محصول گندم و کلزا ، یکصد هکتار از جنگل‌های کرخه و دز که شامل هزاران درخت پده و گز است، به دلیل سوزاندن مزارع کشاورزی به خاکستر تبدیل می‌شود و هزاران پستاندار و پرنده و خزنده و تخم‌هایشان نابود می‌شوند. این در حالی است که خاک یک عنصر حیاتی، سرمایه ملی، تامین کننده مواد غذایی سرزمین ما و متعلق به نسل‌های حال و آینده است.»

عضو انجمن دوستداران شهر و طبیعت شوش خواستار همکاری همه دستگاه‌ها برای جلوگیری از آتش سوزی در جنگل‌های حفاظت شده کرخه شد و گفت: آتش سوزی در جنگل‌های کرخه از نیمه اردیبهشت امسال آغاز شده و تاکنون تقریبا روزانه با حریق مواجه بودیم.

احمد زالی افزود: این اتفاق هرسال بعد از برداشت محصولات کشاورزی در اردیبهشت رخ می‌دهد و با توجه به اینکه مزارع و جنگل مرزی ندارند، آتش به جنگل سرایت می‌کند.

وی عامل دیگر در حریق جنگل‌های کرخه را آتش افروزی دامداران محلی عنوان کرد و اظهار داشت: بعد از سیل سال ۹۸ و آبگرفتگی جنگل کرخه رشد علف‌ها زیاد شده و برخی دامداران برای جلوگیری از حمله حیوانات وحشی آنها را آتش می‌زنند که باعث گسترش آتش به جنگل می‌شود.

زالی بیان کرد: به دلیل ادامه آتش سوزی‌ها ما سعی کردیم کمپینی تشکیل دهیم تا حساسیت نسبت به آتش سوزی در جنگل‎های کرخه را بیشتر کنیم، گفت وگوهایی با کشاورزان به ویژه آنهایی که در حفاظت از خاک و طبیعت پیشرو بودند، داشتیم و حاصل نشست‌ها را برای آموزش دیگران منتشر کردیم که این نشست‌ها ادامه دارد، از اوایل امسال نیز تلاش کردیم این مشکل را از طریق ادارات و سازمان‌های متولی همچون فرمانداری، جهاد کشاورزی، دادستانی، محیط زیست و منابع طبیعی پیگیری کنیم.

این فعال محیط زیست همچنین با انتقاد از عملکرد ستاد بحران شهرستان شوش در اطفای حریق جنگل‌های کرخه، گفت: مصوبات این ستاد کارآیی لازم را ندارد و ورود جدی به مساله آتش سوزی جنگل نداشته است.

به گفته وی، در سال‌های گذشته مصوب شده بود که دهیاران در اطلاع رسانی به موقع و زودهنگام آتش سوزی همکاری کنند تا از سرایت آن جلوگیری شود اما این مصوبه هم محقق نشده است.

زالی امکانات پارک ملی کرخه را نیز برای اطفای حریق ناکافی دانست و اضافه کرد: اداره پارک ملی کرخه به عنوان متولی حفاظت از جنگل، فقط یک دستگاه خودروی آتش نشانی و یک دستگاه تانکر بدون راننده دارد، از سوی دیگر نیروهای آنها هم کافی نیستند، این در حالیست که حجم آتش سوزی‌ها زیاد است و گاهی در یک روز، چند نقطه در فواصل مختلف دچار آتش سوزی می‌شود.

وی ادامه داد: جهاد کشاورزی به عنوان متولی امور کشاورزی، با وجود تکرار آتش سوزی مزارع در سال‌های طولانی اهمیت چندانی برای این مساله قائل نیست و در مراجعات متعددی که داشتیم بهانه‌های مختلفی از جمله ملی بودن مساله، دخیل بودن سازمان‌های دیگر و مسائل فرهنگی را برای کم‌کاری‌های خود عنوان کرده‌ است، در حالیکه ما نیاز به توصیه و اطلاع رسانی و تشویق کشاورزان حاشیه جنگل داریم به طور مثال پیش از این قرار بود به کشاورزانی که زمین خود را آتش نمی‌زنند، مشوق‌هایی همچون کود اوره اختصاص بدهند اما این اتفاق نیفتاد.

هر سه روز، یک آتش سوزی

منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش کرخه با حدود ۱۴ هزار هکتار وسعت، در حاشیه رودخانه کرخه در غرب خوزستان قرار گرفته که زیستگاه اصلی گوزن زرد از گونه‌های در خطر انقراض است. این منطقه که بخشی از میراث طبیعی خوزستان با تنوع بسیار بالای گونه‌های جانوری و گیاهی، به شمار می‌رود در سال ۱۳۴۹ تاسیس شده و هفت هزار و ۵۰۰ هکتار آن را پارک ملی کرخه تشکیل می‌دهد.

آتش سوزی یکی از تهدیدات این جنگل‌هاست که در فصل برداشت مزارع تشدید می‌شود. سال ۹۶ جزو پرحادثه‌ترین سال‌های پارک ملی کرخه بوده به طوری که در فصل برداشت بیش از ۲۰۰ هکتار از این جنگل‌ها طعمه حریق شد.

رییس پارک ملی کرخه تعدد آتش سوزی در جنگل‌های کرخه را تایید کرد و گفت: آتش سوزی در این جنگل‌ها تمام نشده بود که بخواهیم بگوییم امسال دوباره شروع شده، این آتش سوزی‌ها از پارسال تاکنون تداوم داشته به طوری که آخرین آتش سوزی پارسال ۱۹ اسفند و نخستین آتش سوزی امسال، به فاصله ۲ هفته بعد در سوم فروردین رخ داده است.

محمد الوندی افزود: در طول پارسال حدود ۵۰ ماموریت برای مهار آتش داشتیم که ۲۵ مورد از آن با توجه به وسعت بالای یک‌هزار مترمربع، گزارش شده و مابقی که در سطح حدودا یکصد متر اتفاق افتاده و پیش از سرایت به بیشه، خاموش شده را گزارش نکردیم، علاوه بر این پارسال ۱۰ ماموریت اطفای حریق نیز برای همکاری با سایر مناطق انجام دادیم.

وی اضافه کرد: از ابتدای امسال تا ۲ خرداد، ۱۸ مورد آتش سوزی رخ داده و حدود ۱۵ هکتار از جنگل‌های کرخه دچار حریق شده است.

به گفته وی، تعداد آتش سوزی‌های جنگل در مقایسه با پارسال بیشتر شده اما مساحت آن زیاد نبوده است.

الوندی مهمترین عامل آتش سوزی امسال جنگل‌های کرخه را آتش زدن کاه و کلش مزارع و سرایت آن به جنگل‌ عنوان کرد و گفت: در ۲ هفته اخیر با توجه به برداشت محصولات کشاورزی (گندم و کلزا) آتش زدن کاه و کلش مزارع توسط کشاورزان آتش سوزی‌ها افزایش داشته، تاکنون سه مورد از کشاورزان در این رابطه شناسایی شده و مدارک آنها در حال ارائه به دادگاه است.

وی افزود: بیشه‌زارها همسطح مزارع و مجاور آنها هستند و با توجه به نبود مانع طبیعی و یا مصنوعی بین آنها، آتش سوزی به راحتی با وزش باد و شرایط جغرافیایی منطقه،  به جنگل سرایت می‌کند.

الوندی عامل دیگر در وقوع آتش سوزی در جنگل‌های کرخه را آتش سوزی‌های عمدی توسط دامداران محلی برای کاهش پوشش گیاهی خشک، عنوان کرد و اظهار داشت: تراکم بالای علف‌ها، تردد را برای دام‌های اهلی سخت می‌کند و محلی برای اختفای جانوران گوشت خوار از جمله گرگ است به همین دلیل دامداران این علف‌ها را آتش می‌زنند که منجر به آتش سوزی در جنگل می شود.

وی بی‌احتیاطی گردشگران و رهگذران و یا حضور معتادان را نیز از عوامل دیگر آتش سوزی جنگل‌ها برشمرد.

تجهیزات کهنه آتش نشانی

رییس پارک ملی کرخه همچنین درباره امکانات اطفای حریق گفت: به نسبت نهادهای موازی امکانات بهتری داریم که شامل ۲ خودروی اطفای حریق (یک کامیون سنگین آتش نشانی مختص مهار آتش و یک خودروی سبک برای پمپ و مخزن اطفای حریق) و تجهیزات انفرادی در حد معمول است، البته این امکانات کافی نیست و نواقصی دارد.

وی با تاکید بر نوسازی و بهسازی تجهیزات اطفای حریق، افزود: خودروها، شلنگ‌ها و نازل‌ها نیاز به نوسازی دارند، اگر چه تجهیزات را سرویس کردیم و اداره کل نیز در حد توان برای آنها هزینه کرده تا امسال بتوانیم کار کنیم اما بازهم کمبودهای وجود دارد.

الوندی اضافه کرد: اطفای حریق فقط کار سازمان حفاظت محیط زیست نیست و سایر سازمان‌های عضو ستاد بحران شهرستان، اعم از دستگاه‌های اجرایی و نظامی، نیز در شرایط بحران موظف به همکاری و تامین تجهیزات هستند اما این مورد کمتر اتفاق می‌افتد و ما معمولا به تنهایی آتش را مهار می‌کنیم و به جز شهرداری شوش که در اطفای حریق همکاری می‌کند، سایر دستگاه‌ها اقدامی در این زمینه انجام نمی‌دهند، البته باید به این مساله توجه داشت که شهرداری شوش نیز به دلیل مسئولیت‌هایی که در شهر دارد، نمی‌تواند به صورت دائمی امکانات خود را در اختیار اطفای حریق جنگل‌ها قرار دهد.

وی تصریح کرد: جهاد کشاورزی در اطفای حریق کمکی نمی‌کند و فقط پیش از برداشت گندم، چند بنر درباره مضرات و عواقب قانونی آتش زدن مزارع در سطح شهر نصب می‌کند.

گزارش از نادره وائلی زاده

منبع: ایرنا