کیانوش جهانپور روز یکشنبه در اولین جلسه از سلسله جلسات رویداد طب تاک با موضوع سیاست‌گذاری و اقتصاد واکسن افزود: هر سال درگیری با ویروس برای جهان، خسارتی معادل ۳.۴ تریلیون دلار خواهد داشت و یکی از اصلی‌ترین علل تأکید بر برتری واکسن نسبت به سایر راهکارها این است که واکسیناسیون اگر با رویکرد اقدام و مسئولیت مشترک عملیاتی شود، می‌توان با یک پنجم خسارات ماهانه کرونا، جلوی این بحران را گرفت.

وی ادامه داد: وقتی از واکسن سخن می‌گوییم صحبت از جلوگیری از خسارت‌های سنگین با هزینه کم، سهولت بالا و فراگیری است. البته اکنون رقابت‌های موجود در زمینه تولید و توزیع واکسن، باعث بروز آپارتاید واکسن شده است.

جهانپور گفت: در وزارت بهداشت هیچ‌کدام از مسیرهای چهارگانه تامین واکسن اعم از مذاکره و خرید مستقیم، خرید از طریق کوواکس، تولید مشترک با انتقال دانش فنی و نهایتا تولید داخلی رها نشد و از همه فرصت‌ ها حمایت شد. هژمونی رسانه‌ای دنیا به شدت کشور کوبا را در زمینه واکسن نادیده می‌گیرد. به علاوه از روزی که کار مشترک ایران با کوبا علنی شد، ظرف ۱۰ روز، دو تحریم جدید برای کوبا وضع شد، در حالی که مدت‌ها بود که کوبا مورد تحریم های جدید واقع نشده بود.

رییس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت بیان کرد: هنوز در پیوند کارهای میان‌رشته‌ای به خصوص با متخصصان علوم انسانی و اجتماعی، چه در حوزه نظری و چه در عمل ضعف داریم. هرچند آقای دکتر نمکی بارها تأکید کرد که جزیره‌ای عمل نکنیم. واقعیت این است که استراتژی عبور ما برای استفاده از طب ادغام‌یافته و احیای طب سنتی و طب ایرانی به تعبیر درست‌تر مبتنی بر خطوط راهنمای سازمان بهداشت جهانی است و حتی اکنون ما از این تجویز عقب‌تر هستیم.

کوواکس با هدف تولید و توزیع عادلانه واکسن طراحی شد

وی اظهار کرد: در بحران کرونا پیش از تولید واکسن، کشورهایی موفق‌تر بودند که به لحاظ اجتماعی قوی‌تر بودند، مثل کشورهای جنوب شرق آسیا و نه کشورهایی که از نظر اقتصادی و فناوری، برتری داشتند.

جهانپور افزود: وقتی از واکسن سخن می‌گوییم صحبت از جلوگیری از خسارت‌های سنگین با هزینه کم، سهولت بالا و فراگیری است. البته رقابت‌هایی که در تولید و توزیع واکسن ایجاد خواهد شد باعث می‌شود که شاهد آپارتاید واکسن باشیم؛ اکنون می‌بینیم که عمده تولیدات در ۱۰ کشور پیشرفته استفاده می‌شود و بیش از ۱۳۰ کشور اکنون حتی یک دوز واکسن دریافت نکرده‌اند.

رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت اقدام سازمان بهداشت جهانی در خصوص ایجاد سازوکار کوواکس را بر پایه آینده ‌نگاری دانست و بیان کرد: کوواکس نوعی صندوق مشترک و تعاونی است که با هدف تولید و توزیع عادلانه واکسن طراحی شد. این سازوکار روی کاغذ موفق بود و باعث شد امروز آمریکا هم بعد از ترامپ به آن بپیوندد. قیمت واکسن برای کشورهای مختلف، متفاوت در نظر گرفته شد تا عدالت رعایت شود. کشور ما نیز از مهر ماه به کوواکس پیوست و بخشی از تعهدات خود را تاکنون پرداخته است. در واکسن های کوواکس قدرت انتخاب داریم و می‌توانیم در آن، حداکثر انعطاف را داشته باشیم و همه این‌ها به لحاظ قانونی در توافق تنظیم شده است. ایران برای رسیدن به ایمنی جمعی ناشی از واکسیناسیون باید حدود ۵۶ میلیون نفر را واکسینه کند. اکنون یک‌هفتم نیاز کلی خود را از کوواکس خریدیم و این را هم باید در نظر داشته باشیم که قیمت واکسن در آینده تعدیل خواهد شد چون الان محدودیت‌هایی داریم که در آینده برداشته می‌شود.

احیای صنعت واکسن به واسطه کرونا

جهانپور دور شدن از مزیت نسبی تولید واکسن در سه چهار دهه اخیر را اشتباهی راهبردی دانست و اشاره کرد: از مزایای کرونا این بود که موجب احیای دوباره صنعت واکسن در کشور شد و اگر این روند ادامه یابد در چند ماه آینده، ما جزو تولیدکنندگان اصلی و هاب منطقه‌ای توزیع واکسن خواهیم بود. ما در داخل با ۳۰ میلیون دلار می‌توانیم خط تولید واکسن ایجاد کنیم که عدد قابل‌توجهی نیست. این عدد را در ایران در نظر بگیرید در حالی‌که آمریکا بسیار بیشتر از این سرمایه‌گذاری کرد و در مواردی هم شکست خوردند. یکی از نکاتی که در میان بحران کرونا مغفول واقع شد این بود که آمریکا تأکید شدیدی بر استفاده از فناوری MRNA از خود نشان داد و شاید به این دلیل بود که می‌خواست آن را در مرزهای خود انحصاری کند.

وی افزود: در کشور ما نوعی نگاه وجود دارد که با توجه به مزیت نسبی در مباحث اقتصادی و همچنین دامپینگ بزرگ‌ترین غول‌های داروسازی و تولید ارزان‌تر دارو نسبت به ایران، لزومی به تولید داخلی در بعضی از حوزه‌ها نیست. این نگاه در حوزه واکسن هم وجود دارد. در حالی‌که وقتی با شرایط تحریم و بحران کرونا مواجه می‌شویم عملاً این نگاه صحیح نیست چون حتی کشورها بعضاً فقط نیاز خود را می‌توانند تأمین کنند و با اضافه شدن متغیرهای سیاسی و امنیتی که همیشه در مورد ما وجود دارد لازم است این نگاه تغییر یابد.

وقتی از واکسن سخن می‌گوییم صحبت از جلوگیری از خسارت‌های سنگین با هزینه کم، سهولت بالا و فراگیری است. البته رقابت‌هایی که در تولید و توزیع واکسن ایجاد خواهد شد باعث می‌شود که شاهد آپارتاید واکسن باشیم؛ اکنون می‌بینیم که عمده تولیدات در ۱۰ کشور پیشرفته استفاده می‌شود و بیش از ۱۳۰ کشور اکنون حتی یک دوز واکسن دریافت نکرده‌اند

رییس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت با اشاره به پیگیری هر چهار مسیر متعارف اکتساب واکسن در کشورمان گفت: ما اکنون خوشحالیم که در وزارت بهداشت هیچ‌کدام از مسیرهای چهارگانه را رها نکردیم و هم فرصت‌های موجود در مذاکره و خرید مستقیم، هم فرصت‌های کوواکس، هم فرصت‌های تولید مشترک با انتقال دانش فنی و نهایتاً فرصت‌های تولید داخلی حمایت شد. در خرید مستقیم اولین آن‌ها روسیه بود و در ادامه از هند، چین و کره جنوبی احتمالاً خرید خواهیم داشت. در کوواکس ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز خرید داریم. هم‌زمان فرصت تولید مشترک اسپوتنیک و کوبا را خواهیم داشت.

ظرف ۱۰ روز، دو تحریم جدید برای کوبا وضع شد

وی در ادامه با اشاره به هژمونی رسانه ای و نادیده گرفتن پیشرفت‌ها و ابداعات کشورهای مغضوب ابرقدرت‌های اقتصادی و سیاسی گفت: باید توجه کرد که از لحاظ علوم انسانی و مدیریت رسانه‌ها به شدت هژمونی دنیا در بحث واکسن، کوبا را نادیده می‌گیرد. همین الان کوبا، چهار واکسن کرونا در کارآزمایی بالینی دارد، ولی در رسانه های دنیا اصلاً این مباحث را مطرح نمی‌کنند. جالب ماجرا این‌که از روزی که کار مشترک ما با کوبا علنی شد، ظرف ۱۰ روز، دو تحریم جدید برای کوبا وضع شد، در حالی‌که مدت‌ها بود که کوبا مورد تحریم‌های جدید واقع نشده بود.

تولید داخلی واکسن، مسیر اصلی مهار کرونا

جهانپور در زمینه تولید داخلی واکسن کرونا به‌ عنوان مسیر اصلی مهار کرونا افزود: در ابتدا ۱۷ موسسه شروع به تحقیقات واکسن‌سازی کردند و وزارت بهداشت نیز وعده داد که هر کدام که موفق به تولید واکسن کرونا شوند، حداقل ۱۵ میلیون دوز از هرکدام پیش‌خرید می‌کند. این مؤسسات بر مبنای فناوری‌های مختلف واکسن‌سازی در حال فعالیت هستند.

وی ادامه داد: این گونه نیست که تولید داخلی در بلند مدت نسبت به واردات هزینه بیشتری داشته باشد. مثلاً با استفاده از فناوری که شرکت شفافارمد در واکسن‌سازی از آزمایشگاه تا خط تولید نیمه‌صنعتی و صنعتی استفاده می‌کند، حداقل پنج شش واکسن دیگر را هم می‌توان تولید کرد و این زیرساخت‌ها نیز برای آینده خواهد ماند.

رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت در زمینه استفاده از متخصصان علوم انسانی و اجتماعی در ستاد ملی کرونا بیان کرد: ما هنوز در پیوند کارهای میان‌رشته‌ای، چه در حوزه نظری و چه در عمل ضعف داریم. هرچند آقای دکتر نمکی دیدگاه خوبی در این زمینه دارد و بارها تأکید کرده‌ که جزیره‌ای عمل نکنیم، اما قطعاً نیازمند شبکه‌سازی بین رشته­‌های مختلف هستیم. الآن حتی در یک رشته خاص مانند ایمنولوژی نیز یک شبکه بین متخصصان در دانشگاه‌های مختلف وجود ندارد. ما مبنای این را نداریم و در ستاد کرونا هم ضعف‌هایی در این زمینه بوده است.

تعامل طب نوین و سنتی

وی در زمینه وضعیت فعلی تعامل طب نوین و طب سنتی، آن را تعامل خوبی ندانست و گفت: اکنون طرفین در حال نفی و انکار یکدیگر بوده و برخی نیز سوءاستفاده خود را از این فضا می‌کنند. این در حالی است که بسیاری از کشورها با اتخاذ رویکرد طب ادغام‌­یافته حاصل از طب نوین و طب­‌های مکمل، چندین گام از ما جلوتر هستند. جالب توجه هست که منابع طب­‌های موسوم به طب یونانی یا طب عربی در دنیا، بدون استثنا از اطبای ایرانی همچون ابوعلی سینا، رازی سرچشمه می‌گیرند. واقعیت این هست که استراتژی عبور ما برای استفاده از طب ادغام‌ یافته و احیای طب ایرانی به تعبیر درست‌­تر، مبتنی بر خطوط راهنمای سازمان بهداشت جهانی است و حتی در حال حاضر، ما از این برنامه هم عقب‌تر هستیم.

جهانپور گفت: با نگاه افراطی چه در برابر طب نوین، چه در برابر طب ایرانی مخالفیم و برخی خرافات و جریانات انحرافی هیچ ارتباطی به طب سنتی و ایرانی ندارد. وزارت بهداشت به دنبال جریان طب ایرانی با رویکرد آکادمیک است، همان طور که در دنیا نیز دیگر نمی‌توان صرفاً روایت یک رشته و یا یک مکتب طبی را شنید.