اگر چندین سال پیش و در زمان ایجاد طرح های کشت و‌ صنعت نیشکر، از زهاب نیشکر به عنوان یک تهدید زیست محیطی نام برده می شد ، اکنون این زهاب به عنوان یک احیاگر برای تالاب شادگان و منبعی ارزشمند در جهت تولید، اشتغال و مهار کانون های ریزگرد تبدیل شده است.

آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که افزایش کیفیت زهاب نیشکر و کاهش EC آن، به گونه ای ست که پروژه تحت عنوان شورورزی از سوی استانداری خوزستان کلید خورد. پروژه “شورورزی” و استفاده از زهاب نیشکر از جمله طرح‌هایی است که نشان داد می‌توان با برنامه‌ریزی درست به اهدافی دست یافت که نتایج مثبتی را برای استان و کشور در پی داشته باشد.

زهاب نیشکر منبعی برای تولید و اشتغال خوزستان

پروژه شورورزی در راستای استفاده مجدد از زهاب نیشکر برای نخستین بار در کشت و صنعت میرزا کوچک خان اجرا شد که در آن پرورش ماهی، میگو و کشت گیاهانی نظیر برنج، پنبه، کنف و نخل با بهره گیری از زهاب نیشکر انجام می شود که در این بین تولیدات بسیار خوبی را هم بهمراه داشته است.

اجرای موفق استفاده از زهاب نیشکر، به گونه ای بوده است که استاندار خوزستان از این طرح به عنوان یکی از دستاوردهای بزرگ استان یاد می کند و بیان می کند: استفاده بهینه از زهاب های نیشکر با ارزش ترین کار در کشور است و استفاده از زهاب نیشکر حاصل فعالیت های تحقیقاتی و پژوهشی مستمر در شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی است و فعالیت های اینچنینی در توسعه نیشکر سبب می شود رودخانه های استان خوزستان که با بحران کم آبی روبه رو هستند، متحمل آسیب کمتری شوند.

غلامرضا شریعتی با اشاره به تبدیل زهاب نیشکر به منشأ تولید برای استان و کشور، گفت: با این تبدیل دو تهدید کانون ریزگردها و زهاب نیشکر به فرصتی جهت اشتغال و تولید در استان و کشور تبدیل شده است.

لازم به ذکر است که امروز در استان خوزستان بیش از ۵۰ درصد تولیدات کشاورزی توسط توسعه نیشکر تولید می شود و در پروژه شورورزی یا استفاده مجدد از زهاب، می توان بیش از یک میلیون تن به میزان تولیدات مجموعه توسعه کشاورزی استان اضافه کرد.

مهار کانون های ریزگرد با زهاب نیشکر

زهاب نیشکر در جنوب خوزستان از کنار حدود ٣٧هزار هکتار از کانون های ریزگرد عبور می کند که از جمله اهداف طرح شورورزی، پوشش این کانون ها و کشت گیاهان مختلف به وسیله این زهاب های نیشکر است که در کنار مهار گرد و غبار ، کانون ریزگرد را به کانونی برای اشتغال مبدل ساخته است.

بجز زهاب نیشکر که منبعی برای کشت گیاهان و مهار کانون های ریزگرد شده، مزارع نیشکر با ایجاد سطح سبزی معادل ۵۰۰ هزار هکتار، کمربندی سبز در استان ایجاد کرده و به بزرگترین دیواره دفاعی گیاهی در برابر گرد‌و‌غبار تبدیل شده است.

در همین زمینه حاجی‌زاده مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان نیز اخیرا در جلسه شورای سلامت اظهار نمود : نیشکر در بحث کنترل ریز‌گردها بسیار کمک‌کننده بوده به شکلی که اگر این زمینهای سر سبز نیشکر نبود بسیاری از مناطق تبدیل به کانون ریزگرد می‌شدند و اکنون می‌بایست مبالغ هنگفتی برای آن هزینه می‌شد.

زهاب نیشکر احیاگر تالاب شادگان

در مقاطع مختلف، بحث های متعددی در رابطه با اینکه زهاب نیشکر نابود کننده یا احیاگر تالاب شادگان است مطرح شده است که تنها مرجع رسمی در رابطه با تالاب‌ها، سازمان حفاظت محیط زیست است که این مرجع در مصاحبه‌های متعدد تأکید کرده است که زهاب نیشکر عامل بروز مشکلات زیست‌محیطی در تالاب شادگان نیست.

در همین رابطه، مسعود باقرزاده کریمی معاون امور تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم بیان می کند که “زه‌آب‌های نیشکر عامل بروز مشکلات زیست محیطی در تالاب شادگان نیست۰”

از سوی دیگر به گفته مسئولین محیط زیست، زهاب نیشکر با شرایط تالاب شادگان همخوانی دارد و به گفته مدیرکل وقت اداره محیط زیست خوزستان، بر اساس مصوبه سازمان محیط زیست، در سال ۸۸ یا ۸۹ به تدریج که EC زهاب نیشکر پایین آمد به خاطر خشکسالی‌ و بنا بر تقاضای مردم محلی و به منظور احیای تالاب، بخشی از زهاب نیشکر به تالاب شادگان هدایت شد و حتی بخش‌هایی از زهکش نیز توسط خود مردم تخریب گردید تا زهاب نیشکر وارد تالاب شود.

ورود فاضلاب های شهری و روستایی به تالاب شادگان

دکتر مریم روزبهانی محقق محیط زیست نیز معتقد است که زهاب نیشکر تنها منبع حیات تالاب شادگان است.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: برای جلوگیری از خشک شدن تالاب شادگان مسئولین وقت، زهاب های با کیفیت کشاورزی مطلوب و نسبتا مطلوب را به تالاب شادگان هدایت کردند و نتایج این طرح نشان از ایجاد حیات و زندگی دوباره به تالاب بود.

دکتر روزبهانی با اظهار اینکه اگر این اتفاق نمی افتاد، در حال حاضر تالاب شادگان به یک کانون ریزگرد برای خوزستان تبدیل می شد، گفت: خشک شدن تالاب ها سبب تبدیل تالاب ها به کانون ریزگرد می شود و این مسئله در دنیا بسیار مورد توجه است.

استادیار گروه آلودگی های محیط زیست با اشاره به مطالعاتی که بر روی تالاب شادگان انجام داده است، بیان کرد: در حال حاضر پارامترهای آلودگی متفاوتی در ارتباط با تالاب ها مورد اندازه گیری قرار می گیرند که از مهمترین آنها می توان به اکسیژن مورد نیاز شیمیایی آب، اکسیژن مورد نیاز بیولوژیکی آب، کل جامدات معلق، کل جامدات محلول، کدورت، هدایت الکتریکی، شوری و فاضلاب های شهری و روستایی و …  اشاره کرد و بر اساس این مطالعات به جز پارامتر موجود در فاضلاب ها، بقیه پارامترهای آلاینده در تالاب شادگان از نظر سطح آلایندگی در سطح متوسط رو به پایین هستند.

دکتر روزبهانی گفت: در ایستگاه های نزدیک خروجی های فاضلاب های روستایی، بالابودن بیش از فاضلاب که به بیش از  ۱۰ برابر  حد مجاز رسیده است، نشانگری برای آلودگی بیولوژیکی آب است. مطالعات نشان داده است که  این پارامتر در ایستگاه های نزدیک به خروجی های فاضلاب بسیار بالاست و یک تهدید مهم برای موجودات جانوری وگیاهی حیات تالاب محسوب می شود که متاسفانه خیلی مورد توجه قرار نگرفته و نظارت و ممانعتی در ورود این فاضلابها به تالاب شادگان صورت نمی گیرد.