شیرین سالمی: نبود شبکه دفع آب‌های سطحی و فرسوده بودن شبکه فاضلاب باعث شده تا هر سال با شروع پاییز و بارندگی‌ها، خیابان‌های اهواز تبدیل به استخر شود و به جای قدم زدن در خیابان‌ها باید دست به شنا شد. در زمان خشکسالی، نوسازی و بازسازی شبکه فاضلاب به ذهن هیچکس خطور نکرد، ترسالی هم که آمد دیگر کار از کار گذشته بود.

فاضلاب مشکل قدیمی شهر اهواز بوده و هست. افزایش جمعیت ناگهانی و چند برابر کمر شبکه فاضلاب اهواز را که قدمتی ۵۰ ساله دارد شکست، نبود شبکه جامع دفع آب‌های روان و سطحی باعث شد تا همه آب‌های سطحی وارد شبکه فاضلاب شوند و همین مسئله موجب پس زدگی فاضلاب و سرازیر شدن آن به خیابان‌ها شده است. به رغم گذشت بیش از یک دهه اما نه تنها مشکل فاضلاب اهواز حل نشده بلکه سال به سال بدتر شده است، همه وعده‌ها هم برای ساماندهی شبکه فاضلاب اهواز هم تاکنون فقط روی کاغذ مانده است. همه اینها در حالی است که اهواز مرکز خوزستان است و صنایع بزرگ و ملی مثل نفت، نیشکر و فولاد و حفاری در این شهر وجود دارند و از طرف دیگر چنین مسئله‌ای وجهه اهواز را به عنوان مرکز استان در ایران و اذهان عمومی به شدت مخدوش کرده است.

مشکل فاضلاب اهواز آن قدر وضعیت وخیمی پیدا کرده است که پای مسئولان نظام را هم به مسئله باز کرده است، وزیر نیرو اخیراً نامه‌ای به مقام معظم رهبری نوشته و برای تخصیص منابع مالی و اعتبارات لازم تقاضای از صندوق توسعه ملی درخواست داده است.

اما فاضلاب که بالا می‌زند، بوی تعفن آن باعث ایجاد بسیاری از مشکلات تنفسی می‌شود، علاوه بر آن بالا زدگی فاضلاب تجمع حیوانات موذی و جونده نظیر موش و حشرات را در پی دارد، جابه‌جایی این حشرات و حیوانات موذی موجب گسترش و شیوع بیماری‌های عفونی و غیر عفونی می‌شود.

بروز مشکلات روده‌ای

رئیس مرکز بهداشت غرب اهواز در این باره می‌گوید: با توجه به اینکه سطح سفره‌های زیرزمینی اهواز به دلیل بارندگی، بیش از حد بالا آمده است، در مرحله اول، نخستین اقدامی که باید با قید فوریت انجام شود جمع‌آوری آب‌های سطحی است.

مهرداد شریفی تصریح می‌کند: متأسفانه به دلیل عدم جمع‌آوری و مدیریت، آب‌های سطحی وارد شبکه فاضلاب و باعث بالا آمدگی آن می‌شوند.

رئیس مرکز بهداشت غرب اهواز می‌گوید: اکنون یکی از مشکلات و چالش‌های بزرگ اهواز پس زدگی و بالازدگی شبکه‌های فاضلاب است و امیدوارم شورای شهر و شهرداری اهواز به فکر حل آن بیفتند و ساماندهی آب‌های سطحی را در دستور کار خود قرار دهند.

شریفی درباره عوارض و مخاطرات پس زدگی فاضلاب برای شهروندان توضیح می‌دهد: پس زدگی فاضلاب شهری علاوه بر بوی بسیار بدی که دارد اگر در اثر شکستگی لوله باشد موجب تداخل آب و فاضلاب و بروز بیماری‌های روده‌ای می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: به همین خاطر به شهروندان اکیداً توصیه می‌کنیم که از آب آشامیدنی سالم و بهداشتی استفاده کنند و آب سالم آبی است که رنگ و بو و طعم نداشته باشد و در نهایت عاری از عوامل بیماری زا و با ذائقه مردم جور باشد.

شریفی با بیان اینکه در بیش از ۱۰۰ نقطه اهواز مشکل پس زدگی فاضلاب وجود دارد، یادآور می‌شود: یکی از دلایل پس زدگی سیستم فاضلاب اهواز این است که این شبکه برای جمعیت ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفری طراحی شده است اما با توجه به گسترش فرهنگ آپارتمان‌نشینی و توسعه شهر و به دلیل وجود سطح ارتفاع، متأسفانه آن زمام طراحان این سیستم هیچ‌گونه آینده‌نگری نکردند.

وی تصریح می‌کند: اگر قصد داشته باشند شبکه فاضلاب جدیدی طراحی کند باید پیوست‌های سلامت را در نظر داشته باشند و فرآیند زمانی برای طرح‌ها تعریف شود و ابتدا از نقاط کم برخوردار شهر شروع کنند.

رئیس مرکز بهداشت غرب اهواز می‌افزاید: همین فاضلاب‌ها وقتی آب فروکش کرد، خشک می‌شوند و در هوا پراکنده می‌شوند و می‌توانند بیماری‌های انگلی و تنفسی ایجاد کنند.

نظارت بر سلامت آب

رئیس مرکز بهداشت غرب اهواز می‌گوید: به دلیل نظارت‌های شبانه‌روزی کارشناسان مرکز بهداشت غرب اهواز، آب شرب مصرفی شهروندان ساکن حوزه غرب اهواز روزانه از نظر میزان کلر باقی‌مانده آب و میکربی و شیمیایی نمونه‌برداری می‌شود و اگر مشکلی وجود داشته باشد به فرمانداری و رئیس دانشگاه علوم پزشکی اهواز و مدیران اعلام می‌شود و پیگیری‌های بعد از آن هم به صورت جدی صورت می‌گیرد.

شریفی تصریح می‌کند: چون نظارت‌های ما دقیق است و پیگیری بعدی صورت می‌گیرد، تاکنون گزارشی از بروز موارد حاد به دست ما نرسیده است. البته برخی موارد به صورت موردی وجود دارد که طبیعی است.

تا پیش از دهه ۷۰ شمسی جمع‌آوری و ساماندهی فاضلاب طبق قانون به عهده شهرداری اهواز بود اما پس از دهه ۷۰ و جدا شدن مدیریت آبفای اهواز از بدنه آبفای استان و استقلال آن در پی تغییرات و اصلاحاتی که در دولت سازندگی و در زمان وزارت بیژن نامدار زنگنه وزیر وقت نیرو رخ داد این وظیفه به مدیریت آبفای اهواز واگذار شد، همین قانون شد سنگ بنای اختلافات بعدی میان آبفای و شهرداری اهواز، اختلافی که تاکنون ادامه دارد و با اولین بارندگی و بالا آمدن فاضلاب‌های شهری و سرازیر شدن آنها به خیابان‌های اهواز، پاسکاری میان شهرداری و آبفای اهواز برای حل مشکل و انداختن توپ در زمین یکدیگر شروع می‌شود و تنها قربانی این پاسکاری ها مردم اهواز و سلامت آنهاست.

جوابی برای مردم نداریم

عضو شورای شهر اهواز هم پیش از این درباره بارندگی شدید و بحران پس زندگی فاضلاب گفته بود: بارندگی اخیر خیلی از حقایق و مشکلات شهر را نشان داد و مسئولیت ما را نسبت به رنج و دردی که مردم با آن مواجه شدند سنگین‌تر کرد، حقیقتاً ما جوابی برای مردم نداشتیم و عملاً مستأصل بودیم و کار خاصی از دست ما برنمی‌آمد.

محمدجعفر فلسفی می‌افزاید: اگر می‌دانستیم بارش ۵۰ – ۶۰ میلی‌متری باعث سرازیری آب به منازل مسکونی شهروندان می‌شود، باید هشدارهای لازم را بدهیم و آمادگی داشته باشیم. ما باید سناریوهای مختلفی برای مواجه با باران در شهر داشته باشیم. برنامه‌ریزی و اقدام برای ۲۰ میلی‌متر با ۸۰ میلی‌متر تفاوت دارد، حتی بازه زمانی بارش هم باید مدنظر قرار بگیرد و بر آن اساس اقدام و شرایط مدیریت شود.

اهواز شبکه دفع آب‌های سطحی ندارد و شبکه فاضلاب اهواز که قدیمی و فرسوده است، عمر خود را کرده است و با هر بارندگی حجم زیادی از آب وارد این شبکه می‌شود. فرسودگی شبکه فاضلاب باعث می‌شود که این آب باعث بالا آمدن فاضلاب و سرازیر شدن آن به خیابان‌ها و رقم خوردن صحنه‌هایی ناگوار و چندش‌آور شود.

شهردار اهواز در این باره این‌گونه توضیح می‌دهد: اگر شبکه فاضلاب اهواز به طور کامل اجرا و اصلاح شود در زمینه آب‌های سطحی مشکلی نخواهیم داشت.

موسی شاعری ادامه می‌دهد: چون اساساً شبکه فاضلاب اهواز یک شبکه مرکب بوده است و با توجه به منابع مالی مدیریت شهری، اجرای این طرح در توان مدیریت شهری نیست.

وی یادآور می‌شود: در آخرین بارشی که داشتیم جمعی از مسئولان شهری و استانی و برخی از معاونان آبفا اعلام می‌کردند اگر شبکه فاضلاب اهواز کاملاً اصلاح شود با مشکل چندانی در زمینه آب‌های سطحی مواجهه نخواهیم بود.

شهردار اهواز اضافه می‌کند: در تابستان امسال در ۴۱۰ نقطه اهواز بالازدگی فاضلاب وجود داشت.

شاعری تصریح می‌کند: این موارد جزو فوریت‌های اهواز هستند و اگر دولت می‌تواند به ما کمک کند، وضعیت فاضلاب اهواز را درست کند.

وی می‌گوید: ما مخالفتی با انجام مطالعات دفع آب‌های سطحی نداریم اما حرف ما این است اگر دولت می‌تواند به آبفا کمک کند تا ۴۵۰۰ میلیارد تومانی که برای تکمیل طرح جامع آب و فاضلاب اهواز نیاز است را انجام دهند.

یک دهه از مطالعات جمع‌آوری آب‌های سطحی گذشته است اما هنوز هیچ خبری از اجرای این طرح نیست و این مطالعات در لابلای قفسه‌های بایگانی‌های شهرداری اهواز خاک می‌خورد اما مردم اهواز همچنان شاهد پس زدگی فاضلاب و نابسامانی هستند که گویا کسی خیالی برای حل آن ندارد.

محمدجعفر فلسفی، درباره مطالعات جمع‌آوری آب‌های سطحی می‌گوید: در شهرهایی که وضعیتشان حادتر از کلانشهر اهواز است طرح دفع آب‌های سطحی اجرا شده است.

وی می‌افزاید: ما در خواست به روز رسانی مطالعات را داشتیم تا بدانیم چگونه باید اجرا کنیم در غیر این صورت در مواجه با مردم حرفی برای زدن نخواهیم داشت.

عضو شورای شهر اهواز بیان می‌کند: ما در مصوبه گفتیم شهردار اهواز اقدامات لازم برای به روز رسانی مطالعات طرح دفع آب‌های سطحی را انجام دهد.

فلسفی با اشاره به ضرورت اجرای طرح دفع آب‌های سطحی در اهواز تصریح می‌کند: طرح دفع آب‌های سطحی باید جزو اولویت‌های شورای پنجم باشد که اگر اجرا شود سند افتخار ما خواهد شد.

وی با بیان اینکه بنا نیست طرح دفع آب‌های سطحی به صورت همزمان در کل شهر اجرا شود، ادامه می‌دهد: بلکه اولویت‌بندی و بر اساس طرح جامع نقاط بحرانی شناسایی و مشکل آنها حل خواهد شد اما در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای دفع آب‌های سطحی نداریم.

۳۰۰ نقطه تلاقی آب و فاضلاب

رئیس کمیسیون تحقیق، نظارت و بازرسی شورای شهر اهواز درباره پس زدگی فاضلاب پس از بارندگی در خیابان‌های این شهر اظهار می‌کند: حدود ۳۰۰ نقطه تلاقی آب و فاضلاب و ۴۸۰ نقطه گرفتگی فاضلاب در اهواز وجود دارد.

محمدرضا ایزدی می‌افزاید: در این ۴۸۰ نقطه حتی اگر بارندگی نباشد هم شاهد بالازدگی فاضلاب هستیم.

وی یادآور می‌شود: ۳۰ نقطه فوق بحرانی فاضلاب در اهواز وجود دارد که اغلب این نقاط در نقاط منتهی به رودخانه واقع هستند.

طبق گفته‌های این عضو شورای شهر اهواز به خبرنگار مهر، سیستم فاضلاب اهواز عمر ۴۰ ساله دارد و بیش از ۳۰ نقطه ریزش فاضلاب به علت فرسودگی سیستم فاضلاب در اهواز وجود دارد.

مشکلات سیلاب هنوز هست

مدیرعامل آبفای اهواز نیز در خصوص پس زدگی فاضلاب اهواز می‌گوید: بعد از سیلاب ۷۰ کیلومتر از شبکه کلکتور فاضلاب اهواز ریزش کرد اما تاکنون ۴۰ کیلومتر از این شبکه بازسازی و ترمیم‌شده و به حالت اولیه بازگشته است.

بهنام مریدی می‌افزاید: در مناطق مختلف اهواز مثل پردیس، کمپلو و کوی مشعلی مشغول کار کردن هستیم.

وی بیان می‌کند: مشکل‌دارترین ایستگاه ما الهادی بود که کمپلو، خشایار، کیان آباد، جنب دیواره سازمان آب و برق و منازل منابع طبیعی مشکل داشتند چون ایستگاه الهادی وقتی با همه ظرفیت کار می‌کرد خط به طور کامل جواب نمی‌داد و شاهد پس زدگی فاضلاب بودیم.

مریدی ادامه می‌دهد: طی یک ماهه گذشته با اعتبارات تخصیص‌یافته دو هزار و ۶۰۰ متر از خط دوقلوی ۷۱۰ اجرا شد و خط را به ایستگاه یک هزار و ۶۰۰ کلکتور اهواز وصل کردیم.

مدیرعامل آبفای اهواز می‌گوید: در بازندگی که چند روز گذشته داشتیم در آن مناطق مشکلی نداشتیم.

وی یادآور می‌شود: تمام نقاط مشکل‌دار اهواز را از نظر بالازدگی فاضلاب شناسایی کردیم البته طبق قانون پس زدگی فاضلاب وظیفه ما نیست و وظیفه شهرداری اهواز است و طبق قانون شرکت‌های آبفا فقط مکلف به دفع فاضلاب هستند.

شبکه‌های دفع آب‌های سطح نداریم

مریدی می‌افزاید: شبکه فاضلاب اهواز مجزا است و شبکه مرکب نیست و اصلاً برای جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی طراحی نشده است و شهرداری اهواز مکلف است برای خود سی ستم‌های جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی را طراحی و اجرا کند.

مدیرعامل شرکت آبفای اهواز می‌گوید: در اهواز دو هزار و ۳۰۰ کیلومتر شبکه فاضلاب داریم که یک هزار و ۱۰۰ کیلومتر آن بیش از ۵۰ سال عمر دارد و بزرگ‌ترین مشکل اینها ریزش نقاط قدیمی است.

اما پس زدگی فاضلاب و سرازیر شدن آن به خیابان‌های اهواز و پاشیدن آن به سر و روی عابران پیاده و بوی تعفن آن پیش از این هم در زمان سیلاب فروردین‌ماه امسال چهره زشت خود را نشان داده است. طبق نظر کارشناسان و متخصصان بهداشتی فاضلاب‌های شهری به دلیل وجود ترکیبات خطرناک و ترکیب آنها با سایر مواد موجود در شبکه فاضلاب در صورت رها شدن در خیابان‌ها در اثر پس زدگی فاضلاب خطرات زیادی را برای سلامتی شهروندان به ویژه کودکان به بار می‌آورند.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهواز می‌گوید: به واسطه وجود عوامل میکربی در فاضلاب بیماری‌های روده‌ای رخ می‌دهد و در صورت ترکیب با آب آشامیدنی موجب بروز بیماری‌های عفونی و هپاتیت می‌شوند.

سید مهدی حسینی زاده می‌افزاید: ما همواره عوامل خطرزا را در حوزه آب پایش و نظارت و در صورت وجود خطری آنها را اعلام می‌کنیم.

وی بیان می‌کند: نقاط بحرانی شبکه فاضلاب، پس زدگی و لایروبی جوهای روباز نقطه به نقطه شناسایی، گزارش و گزارش‌های کلی به سازمان‌های مربوطه منعکس می‌شود.

به گفته معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اهواز وضعیت آب و فاضلاب اهواز به طور مکرر در شورای سلامت استان بررسی و در صورت وقوع تخلف موارد به دستگاه قضائی ارجاع داده می‌شود.

حسینی زاده تصریح می‌کند: طبق ماده ۳۸۸ قانون هر عاملی که سلامت مردم را به خطر اندازد به دستگاه قضائی معرفی و با آن برخورد می‌شود و ما به عنوان شاکی و مدعی‌العموم به ماجرا ورود می‌کنیم.

فاضلاب خطرناک است

یک کارشناس بهداشت در این باره می‌گوید: فاضلاب حاوی مواد آلوده و بیماری زا است که برای موجودات زنده و حتی محیط‌زیست خطرناک است.

علیرضا امینی ادامه می‌دهد: این آلودگی باید از بین برود تا دیگر خطری محیط‌زیست و سلامت موجودات زنده به خصوص انسان را تهدید نکند.

وی تصریح می‌کند: اصلی‌ترین و شایع‌ترین ضرر پس زدگی فاضلاب شیوع بیماری‌های خطرناک است.

این کارشناس بهداشتی می‌گوید: فاضلاب مجموعه‌ای از مواد آلوده است که تماس این مواد آلوده با انسان باعث ایجاد بیماری در انسان می‌شود.

امینی می‌افزاید: پس زدگی فاضلاب، باعث پخش شدن این مواد آلوده در محیط‌زیست می‌شود و این امکان را به عوامل بیماری زا می‌دهد که با تماس با انسان و وارد شدن در بدن او باعث ابتلاء انسان به بیماری و شیوع آن بیماری شود.

وی یادآور می‌شود: این بیماری‌ها ممکن است از نوع ویروسی، عفونی، واگیردار و یا انواع دیگر بیماری باشند که هر یک خطرات بسیاری بر سلامت انسان دارد و حتی در بعضی مواد باعث مرگ انسان می‌شود.

به گفته امینی فاضلاب مجموعه‌ای کامل از تمام بیماری‌های موجود در انسان‌ها است، دلیل آن هم این است که فاضلاب خانگی حاوی فضولات انسان است و در این فضولات بیماری‌های موجود در بدن هر فرد را در خود دارد.

این کارشناس بهداشتی اضافه می‌کند: حضور مواد آلوده و فاضلاب در محیط‌زیست و محل زندگی انسان باعث ایجاد مکانی مناسب جهت تغذیه و تکثیر حشرات موذی نظیر سوسک، مگس، پشه و موش می‌شود.

وی تصریح می‌کند: پشه خاکی عاملی برای انتقال بیماری سالک است. مگس عامل انتقال امراضی همچون اسهال باسیلی و آمیبی، حصبه، وبا، تراخم، سل، جذام، سیاه زخم و بیماری‌های انگلی می‌شود.

امینی می‌گوید: موش نیز سبب انتقال بیماری‌های یرقان، طاعون، کریومننژیت، سالمونلا، تریشینوز، هاری و بیماری‌های انگلی مثل آمیبیاز می‌شود.

پیش از این نیز غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان در جلسات شورای سلامت، شورای برنامه‌ریزی و قرارگاه بازسازی منازل سیل‌زده استان بر ضرورت حل سریع‌تر مشکل پس زدگی فاضلاب در خیابان‌های اهواز پس از هر بارندگی تاکید کرده بود.

وی در آخرین جلسه شورای مدیریت بحران استانداری خوزستان با مواخذه کردن شهردار و مدیرعامل آبفای اهواز به مدیران این دو دستگاه مهلت زمانی برای حل مشکل فاضلاب اهواز داده بود.

اینکه پس از هر بارندگی فاضلاب به خیابان‌های اهواز سرازیر شود و سلامت مردم این شهر را تهدید کند و مدیران شهرداری و آبفای اهواز تقصیر کار را به گردن یکدیگر بیندازند هیچ مشکلی را حل نمی‌کند بلکه عذر بدتر از گناه هم است، اهواز نیاز به شبکه جمع‌آوری آب‌های سطحی دارد و مدیران شهری و آبفای اهواز موظف به برطرف کردن این مشکل هستند. پیداست که اگر نخواهند به مسئولیت قانونی خود عمل کنند باید در برابر قانون پاسخگو باشند. از طرفی دادستان اهواز نیز باید به عنوان مدعی‌العموم به این قضیه که با جان و سلامت مردم سروکار دارد ورود کرده و با مقصران موضوع برخورد کند، این‌گونه شاید اندکی از تألمات روحی مردم کمتر شود.