حاشیه نشینی یکی از پدیده های جغرافیایی شهرهای بزرگ و متوسط کشور است که عوامل متعددی منجر به گسترش آن می شود.

تمرکز جمعیتی و به خصوص اسکان مهاجرین در اهواز طی سال های اخیر باعث بروز مشکلات متعددی شده است.

نتایج پژوهش ها نشان می دهد عامل جنگ در شکل گیری و گسترش حاشیه نشینی در اهواز نقش بارزی نیز داشته است.

طبق آمار جهانی خوزستان پس از خراسان در صدر حاشیه نشینی قرار دارد، این مسئله یکی از عناصر منفی در شهرنشینی است و هزینه‌های زیادی را بر مسئولان شهری و دولتی تحمیل می‌کند.

همچنین کلانشهر اهواز نیز از نظر مساحت مناطق حاشیه ‌نشینی با نزدیک به ۲۰ محله حاشیه‌نشین دارای بیشترین مناطق حاشیه‌نشینی در کشور است.

به نظر می رسد که خوزستان با داشتن بیش از ۸۵۰هزار حاشیه‌ نشین نیازمند چاره‌اندیشی عاجل برای درمان این پدیده است.

خوزستان به لحاظ حاشیه نشینی وضعیت وخیمی دارد

عضو هیات علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به مسئله حاشیه نشینی و عوامل گسترش آن در گفتگوی اختصاصی با خبر فوری گفت: استان خوزستان به خصوص کلانشهر اهواز از لحاظ حاشیه نشینی وضعیت وخیمی دارد و نسبت به شهری با این جمعیت و وسعت آمار حاشیه نشینی زیاد است.

مجید گودرزی با بیان اینکه عوامل مختلفی در شکل گیری حاشیه نشینی دخیل است، افزود: این عوامل در استان خوزستان به لحاظ فراوانی و شدت بسیار است، خوزستان هشت سال درگیر جنگ بود و این مسئله یکی از مواردی بود که منجر به مهاجرت بسیاری به مرکز استان و شکل گیری سکونت های غیررسمی و شهرک های حاشیه ای شد.

گودرزی با بیان اینکه خوزستان یکی از استان هایی است که به لحاظ توسعه بالاترین ظرفیت را در دنیا دارد، عنوان کرد: خوزستان در حوزه صنعت و انرژی پیشتاز است. این استان ظرفیت بسیاری از نظر توسعه دارد اما برخورداری از سرمایه ها و امکاناتی که پتانسیل ها را از بالقوه و بالفعل تبدیل کند بسیار محدود است.

کم توجهی به برنامه آمایش سرزمینی

این استاد دانشگاه اضافه کرد: ضعف نظام برنامه ریزی و مدیریت خوزستان در افزایش حاشیه نشینی دخیل بوده است و همین امر منجر به افزایش فقر و حاشیه نشینی در این استان نسبت به دیگر استان ها شد. یکی دیگر از دلایلی که منجر به ایجاد فقر در این استان شده ، کم توجهی به برنامه آمایش سرزمینی است.

عضو هیات علمی گروه جغرافیا دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: اشتغال یکی از عواملی است که منجر به افزایش مهاجرت و حاشیه نشینی می شود و بعضا بسیاری از افراد از شهرهای میانی و کوچک با هدف اشتغال به خوزستان مهاجرت می کنند. اگر چه انتخابی معقول به نظر می رسد تا برخی افراد در توسعه اقتصادی و فرهنگی این استان سهیم باشند اما به نوبه خود منجر به ظهور ناهنجاری هایی هم خواهد شد.

گودرزی افزود: اگر به آمارها نگاه دقیق تری داشته باشیم خواهیم دید که ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﺸینی در ﺭﺷﺪ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻧﺎﺑﻬﻨﺠﺎﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺭﻭﺍﻧﻲ – ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ (ﺑﺰﻫﻜﺎﺭﻱ، ﺳﺮﻗﺖ، ﻗﺘﻞ، ﺧﻮﺩ ﻛﺸﻲ و…) ارتباط مستقیمی داشته است و منجر به سلب امنیت اجتماعی شده است.

وی توزیع نامتعادل امکانات را یکی دیگر از عوامل گسترش حاشیه نشینی برشمرد و گفت: خوزستان درگیر مخاطرات طبیعی بسیاری از گذشته تا به امروز بوده و آنگونه که باید حمایت کافی نشده است.

گودرزی تاکید کرد: در همه جای دنیا چه حاشیه نشینی وجود داشته باشد چه نباشد، باید نظام سلسله مراتبی سکونتگاهی خوبی داشته باشیم که هر منطقه ای با توجه به ظرفیت هایش توسعه پیدا کند و مناطق نسبت به یکدیگر هم افزایی داشته باشند.

لزوم تقویت شهرهای کوچک و متوسط

وی ادامه داد: باید شهرهای کوچک و متوسط یا میانی را تقویت کنیم. بنابراین تقویت شهرهای کوچک و روستاها به لحاظ زیرساختی و فراهم آوردن امکانات، کمتر باعث جذب افراد به کلانشهرها می شود و به صورت سیکلی بازار اشتغال ایجاد خواهد شد.

عضو هیات علمی گروه جغرافیا دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: بهترین راهبردی که بسیاری از کشورها در راستای کاهش حاشیه نشینی اجرا کردند، تقویت شهرهای کوچک بود که این مهم سدی برای مهاجران و ماندگاری جمعیت و پویایی اقتصاد خواهد شد.

وی با اشاره به ناهنجاری های پیاپی در کلانشهر اهواز بیان کرد: با گسترش حاشیه نشینی شهر زیست پذیری و نخبگان و سرمایه های خود را از دست می دهد و باعث می شود سرمایه های فکری و ابزاری از استان مهاجرت می کنند. وقتی سرمایه ها خارج شوند مشارکت مالی در پروژه های مالی کمتر می شود. در سالیان گذشته سرمایه های زیادی از خوزستان به نفع استان های دیگر را از دست دادیم

نگاه موضعی به حاشیه نشینی نداشته باشیم

گودرزی در پایان تاکید کرد: نباید تک راهبردی و موضعی به مشکل حاشیه نشینی نگاه کنیم و نیاز به یک نگاه استراتژیک و دقیق است.

وی اضافه کرد: لازم است تک تک عوامل ظهور حاشیه نشینی را شناسایی کنیم و برای هر مورد نسخه ای قابل اجرا بپیچیم و نسبت به آن عمل کنیم. در جهت بررسی عوامل حاشیه نشینی بیش از ۱۰۰ مقاله تا به امروز نوشته و پژوهش های زیادی انجام شده که اکنون نیاز به اجرا است.